Spurt og svarað: Frelsandi heimilishvalveiðar

Fjölmargir aðilar hafa komið að máli við mig til þess að fræðast um heimilishvalveiðar, og því hef ég ákveðið að svara hér algengustu spurningunum.

1. Eru hvalveiðar hættulegt sport?
Til að byrja með eru hvalveiðar alls ekki neitt sport. Hvalveiðar eru list. Líkt og gildir um bardagalistir er kjarni þeirra frelsandi, við hvalveiðar frelsast maður/kona frá sjálfum/sjálfri sér. En burtséð frá því, þá eru þær jú hættulegar. Lífið er hættulegt, hvalir eru stórir. En þeir sem haga sér viturlega eru líklegir til að lifa af sinn fyrsta hval. Þegar maður hefur einu sinni náð fullnaðartökum á hvalveiðilistinni, þá gleymir maður þeim aldrei.

Að því sögðu er ljóst að jafnvel reyndustu hvalveiðimenn geta orðið leti sinni, sinnuleysi eða vananum að bráð. Engir tveir hvalir eru eins, hvorki sem líf eða bráð.

2. Þarf maður ekki stóran bát til að stunda hvalveiðar?
Nei! Það er nákvæmlega þetta sem heimilishvalveiðar snúast um, frelsandi hvalveiðar. Það er ekkert sameiginlegt með heimilishvalveiðum og þeim fávísu iðnaðarbestíum sem stunda hvalveiðar sínar á risastórum skipum og framleiða hval eins og hverja aðra verksmiðjuvöru, firrtir sjálfum sér, firrtir lífinu og firrtir hvalinum á eina höndina og einkahvalveiðum á hina. Sú staðreynd að hvorutveggja er kallað hvalveiðar, er einfaldlega ómerkileg tilviljun.

Heimilishvalveiðimaður getur notast við bát eða sleppt því. Lengra komnir hvalveiðimenn synda á eftir bráð sinni. Það þarf vart að taka fram að ekki er mælt með þessari aðferð fyrir byrjendur. En enginn sannur hvalveiðimaður lætur grípa sig á bát sem er lengri en 3,5 metrar, né heldur notast hann við utanborðsmótor við siglingu bátsins. Eftirfarandi er nauðsynlegt að hafa.

Þekkingu á mökunarsvæðum hvalatorfa.
Hæfileika til að herma eftir ástarsöngvum þeirra. (Takið eftir að fyrstu tvö atriðin á listanum hafa með þekkingu eða verksvit aðgera. Þetta er engin tilviljun. Mikilvægustu atriðin við hvalveiðar liggja innra með manni, ekki„þarna úti“.)
Dráttartog sem haldið getur 2-20 tonnum, eftir hvalategund (og getu hvalveiðimannsins). Að minnsta kosti 200 metra löng -- hafið hugfast, þið viljið ekki hverfa niður með hvalnum.
Beita: Fiskur, slóg eða minni hvalur en sá sem á að veiða.
Sverð.
Ekki er óheyrt að hvalveiðimenn taki með sér talstöð eða farsíma, til öryggis, auk annars búnaðar af svipuðum meiði: blístru, björgunarvesti, o.s.frv. Ég er nauðbeygður til að sýna þessu skilning hvað varðar byrjendur og viðvaninga, en hafið í huga að slíkar varúðarráðstafanir munu halda aftur af getu ykkur og fyrr eða síðar mun reynast nauðsynlegt að sleppa þeim.

3. Finnast kvenkyns hvalveiðimenn?
Hugsanlega, já.

4. Finnst nokkurs staðar samfélag hvalveiðimanna?
Nei, né getur slíkt orðið til. Hvalveiðimaður er karl (eða kona) einn og afskiptur. Hvalveiðimenn hittast ekki, þeir rekast á hver annan.

5. Hvernig nákvæmlega fara hvalveiðarnar fram (með ofangreindum búnaði)?
Róið. Staðnæmist. Tælið hvalinn til ykkar með söngi og beitu. Gælið við hann. Læðið tauginni um sporðinn á honum, eða aðra framstæða hluta hans. Stingið hann með sverðinu. Hann deyr ekki við fyrstu stungu, hann tryllist. Haldið ykkur fast í bátinn. Hvað sem gerist, haldið ykkur í bátinn, hvalurinn mun þreytast og tapar vonandi orku eftir því sem honum blæðir út. Þegar hann róast aftur skuluð þið nálgast hann að nýju (eða, ef þið kjósið þokkafullu aðferðina, þá lokkið hann aftur til ykkar), gælið við hann og stingið hann. Endurtakið þetta eins oft og nauðsyn krefur, við allar eðlilegar aðstæður, þó það fari eftir stærð og aldri hvalsins, mun hann deyja innan við 12 tímum eftir að honum er veitt fyrsta sárið. Dragið hvalinn að ströndu (nei, hvalir sökkva ekki þegar þeir deyja, þeir fljóta).

6. Hver er uppruni frelsandi hvalveiða? Eru einhver söguleg tengsl við ródeóið, eða þarna spænsku íþróttina með nautunum?
Frelsandi hvalveiðar eiga uppruna sinn í fornri visku Eddukvæða. Þær hafa nýlega verið lífgaðar við af meistara Þórbergi Þórðarsyni, sem stundaði hvalveiðar sínar nakinn og bátslaus á miðri 20. öldinni, og náði fullkomnun í þokka og tækni, að ekki sé minnst á algerri frelsun. Þar til á síðari hluta tíunda áratugarins stunduðu Íslendingar hvalveiðar sínar í laumi. En í dag, eftir því sem listin nær fótfestu víðar í heiminum, líkt og eldur í sinu, gerist þess ekki lengur þörf, við fögnum hvalveiðunum opinskátt og tökum fullan þátt í þessari æðstu andans list, og höfum boðið gervöllu mannkyni með í leikinn.

Það eru engin þekkt söguleg tengsl við aðrar mannsins iðjur, þó við viðurkennum fúslega að yfirborðsleg líkindi séu með hvalveiðunum og ýmsum öðrum greinum. Naut eru samt talsvert minni dýr en hvalir.

7. Hvalir eru ekki fiskar, er það?
Nei, en við viðurkennum fúslega að yfirborðsleg líkindi eru með hvölum og fiskum. Hvalir eru meðal gáfuðustu og þokkafyllstu spendýra jarðarinnar, sumir vilja jafnvel meina að þeir séu gáfaðri en menn. Í því má finna reisn listar okkar.

Haukur Már Helgason
Þýðing (úr ensku): Eiríkur Örn Norðdahl
Verkið má finna á frummálinu með því að smella hér.