30.4.06

... Endurbyggjum Tvíburaturnana í New York ... á pizzunni þinni e. Katie Degentesh

Ég er reiðari en þjónn yfir tíu senta þjórfé vegna þess sem gerðist þegar ég sagði elsku hjartans múffunni minni að Tvíburaturnarnir – stóðu hlið við hlið, á meðan starfsliðið og ég fylgdumst með tvíburaturnunum í World ... ég nefni þetta verkefni „Að leita að böku en finna bara múffu“. Hvað ... Hvað gæti verið betra en heimatilbúin múffa eða smákaka? Tvíburaturnarnir ...

Sameinuð stöndum við Bandaríkjunum til dýrðar og fylgjumst með fyrstu giftingargleðimúffu Tvíburaturnanna ... Fyrsta hamingjusama hallærislega múffu-moddaranum ... Citta Grunnskólinn ætlar að halda sex múffubasara og láta allan ágóðann renna í Tvíburaturnasjóðinn...

Sökudólgarnir á bak við svindlið segja að með hugtakinu „tvíburaturnar“ eigi þeir við Viðskiptamiðstöðina ... Þá þurfa þeir að borga með einhverju meiru en bananahýði eða Hostess múffum. ...

Hægra megin fengu gestir litríkan múffu fána. ... Gapandi af undrun fylgdist hann með tvíburaturnunum hrynja til jarðar á hundruð New Yorka ... Velkominn aftur á þurrt land, Kafteinn Múffa. ...

Nú, þegar maður spilar þetta eftir múffu áætlun eins og á síðasta ári með einungis fjórar flugvélar ... mun gleðjast að heyra að risavaxinn syngjandi Hostess múffa opnaði ... strax í eftirleik árásanna á Tvíburaturnanna þann 11. september fannst hálfétin árstíðamúffa á bringunni á honum ... Síðan, eftir mynd af krúttlegu geimveruvélmenni í gervi hvolps sem gæðir sér á múffu, stökk íkorni upp í fangið á mér og fékk sér bita af múffunni sem krýndi bygginguna og býður upp á – bauð upp á – útsýni á báða tvíburaturnanna...

Tvíburaturnarnir í dag í ... Nafn: sykur ástar múffa þann 14. september. Boxin – sem í reynd eru appelsínugul – Loftsýn á rústir tvíburaturnanna. SÖNNUNARGÖGN LÍSU: MÚFFUR LÍSU.

Því að djúpt við hjartarætur þeirra ungu og gömlu, er ekki alltaf auðvelt að finna upp nýjungar fyrir hina ljúffengu múffu ... Dapurlegt að sjá tvíburaturnana, samt... birt kl. 12:28 Hvarta tal’um, Willis? Kafteinn Múffa snýr aftur! Bændurnir fagna. ...

Tvíburaturnarnir voru lögmæt skotmörk, þeir studdu við bakið á bandarískum efnahags ... að endurskíra Bombay Mumbai er ekki birtingarmynd öfgastefnu, múffa ... padda, sykurstöng, teiknibóla, vínber x2, xs tyggjókúlusjálfsali, hjartastrengir, múffa ... golf köntrí engill heldur tvíburaturnum ...

Síða 1. „Trúfrelsi, málfrelsi, persónufrelsi vernd gegn fangelsun án dóms og laga; og réttarhöld með kviðdómi ...

... á valdatíma Carter-stjórnarinnar, hélt annar nemandi fram, stóðu Bandaríkin frammi fyrir „Gestatökunni í Íran“. „Það hlýtur að hafa verið hrafnasparkið á múffunni ... „Ég hef enga eina sérstaka manneskju í huga, Múffan mín. ... Hryðjuverkamenn réðust á Tvíburaturnanna í New York borg. ... 14:30 Nokkrir félagar mínir í stétt listamanna gáfu mér afmælismúffu. 17:30 ... Ég kveiki á sjónvarpinu og hrekk við þegar ég sé Tvíburaturnana á kafi í eðlilegum umferðarstraumi á götunum kl. 06:45 Þeir eru að segja eitthvað um að flugvélar hafi klesst á tvíburaturnana - - og flugvélin hitti ... þyrlu bankaræningja sem festist í vef á milli tvíburaturnanna ... sérstöku kökurnar hans, en þeir áttu bara Súkkulaðimúffumix Denna Dæmalausa ...

Katie Degentesh


Þýð: Eiríkur Örn Norðdahl

Hringrás ástarinnar e. Tandra Árdal

Tárin mín
eru einsog sandkorn í stundarglasinu

Snýr enginn glasinu?
Nei
Non

Sandkorn á ströndu, skolast út í hafið
........Ástin

Þau gufa upp í gufuhvolfið og rignir síðan
........aftur í hafið

Hví?
Hversvegna gerir þú mér þetta?
Hvað hef ég gert þér?

Mon amour, mon amant soupple — Pourquoi pleurait-il?

Vertu mín, Ísdrottning
Ísdrottning draums hins liðna – ég er inní þér

Komdu hingað, draumur hins liðna
........ég vill þig
........þrái þig
........ég vill bráðna af ást líkt og korn af sandi

Hringur ástarinnar, hinn eilífi hringur
........hringrásar lífsins

Sem er líka hringrás náttúrunnar

Tandri Árdal

29.4.06

MySpace er krípí e. K. Silem Mohammed

Og því hef ég komist að þeirri niðurstöðu að MySpace sé krípí.
Þú spyrð þig kannski hvernig ég hafi komist að þessu. Það skal ég segja þér.
Ein stelpa sem ég var að tala við reyndist vera 14 eftir að hafa sagst vera 18.
Ein stelpa sem ég var að tala við reyndist vera 15 eftir að hafa sagst vera 19.
Ef þú ferð á síðuna og það stendur að hún sé 14, vertu rólegur, við höfum ekki misst vitið.

GRRRRRRR, Hallóóóóóóó.
Ég er gluggagægir og skammast mín ekkert.
Þú sem lífvera varst sköpuð til að hljóta ást og umhyggju.
Mér fannst bara að þú ættir að vita að í dag áttu afmæli
og að MySpace er krípí.

Ég er magnaður gaur sem býr og heldur sig í Stokkhólmi, Svíþjóð.
Ég elska tónlist, ketti og ljósmyndun. Ég er áreiðanlegasta manneskja sem ég þekki.
Ég á erfitt með að taka ákvarðanir. Ég hlusta á Bob Dylan. Ég hef uppi áform um að losna við miðvesturríkjahreiminn bráðum.
Það sem ég fatta síst af öllu nokkurn tímann er NASCAR.
Ég hef ekkert á móti því að kynnast nýju fólki eða neitt en MySpace er krípí.

Að kynnast fólki í gegnum MySpace er krípí.
Ég hef komist að því að fólk sem ég hef aldrei hitt veit hver ég er.
Hvað halda þau að gerist?
MySpace er krípí og fullt af myndum þar sem allir eru með síð hár.
Meira að segja ég hef sogast inn til að búa til uppblásinn vin.
Það er þetta sem ég er að meina!

Já, MySpace er krípí þannig.
Ekki get ég ímyndað mér hvernig þeir ætla að fara að því að laga þetta.

Ég hef komist að þeirri niðurstöðu að MySpace sé krípí
og ég kann ekki lengur við það.
Ég ætti ekki að tíma mínum í MySpace. Ég ætti alls ekki að fara á MySpace.
Því að MySpace er krípí! MySpace gerir mig krípí.

MySpace er krípí og skrítið.
Ég skil ekki hvers vegna ég get ekki eytt því.
MySpace er skrítið þannig.

MySpace er krípí og það gerir mig dapran.

Ég hjarta hópsex. MySpace er ógeðslega krípí. Of margir karlmenn.
Kannski eru allir svona að einhverju leyti.
Flutghesticn. Ég stafsetti þetta vitlaust.
Ég ýtti á backspace takkann rétt í þessu. Það sást bara í augnablik.

K. Silem Mohammed


Þýðing: Eiríkur Örn Norðdahl

K. Silem Mohammed er einn hinna svokölluðu flarf-skálda, og ljóðið hér að ofan birtist nýlega á bloggi hans, Squirrels in my attic.

Harold Pinter og (hed) p.e. – ólíkir boðberar jingóisma e. Kára Pál Óskarsson

Um þessar mundir standa yfir sýningar á leikritinu Fagnaði eftir Harold Pinter. Eins og öllum er kunnugt vann hann nóbelsverðlaunin í fyrra og flutti af því tilefni magnað ávarp þar sem hann úthúðaði leiðtogum Bandaríkjanna og Bretlands fyrir hernaðarbrölt þeirra. Það er á almanna vitorði að Pinter er vinstrisinnaður aðgerðasinni sem hefur í marga áratugi beitt sér í þágu friðar og mannréttinda um heim allan. Það sem ekki öllum er kunnugt um, er þetta litla ljóð sem hann orti skömmu eftir lok fyrri flóabardagans árið 1991:

American Football

Hallelullah!
It works.
We blew the shit out of them.

We blew the shit right back up their own ass
And out their fucking ears.

It works.
We blew the shit out of them.
They suffocated in their own shit!

Hallelullah.
Praise the Lord for all good things.

We blew them into fucking shit.
They are eating it.

Praise the Lord for all good things.
We blew their balls into shards of dust,
Into shards of fucking dust.

We did it.

Now I want you to come over here
and kiss me on the mouth.


Flest hugsandi fólk ætti að kannast við þá tilfinningu, eftir að bandarískri stríðsæsingaorðræðu hefur verið troðið ofan í það gengdarlaust í tíma og ótíma, að það langi helst að æla úr sér lifur og lungum tíu sinnum og myndi þó sjálfsagt enn vera óglatt að því loknu. Pinter er engin undantekning frá þessu. Hann ruddi úr sér þessu kvæði um borð í flugvél á leiðinni til Edinburgh, það var tilbúið áður en vélin lenti. Þetta kvæði hefur aldrei farið hátt. Hann sendi það til margra helstu dagblaðanna í heimalandi sínu, en ekkert þeirra þorði að birta það. Ekki einu sinni yfirlýst vinstriblöð eins og the Guardian og the Independent treystu sér til þess, og voru ástæðurnar sem þau gáfu þær, að áherslur þar hefðu breyst, eða að þau væru nú orðin ‘fjölskyldublöð’. Kvæðið hefur nú verið gert aðgengilegt á síðunni www.haroldpinter.org en það er heimasíða skáldsins. Ekki ætti að þurfa að útlista satírískt efni ljóðsins ítarlega. Þetta er bara lítið pólitískt ádeilukvæði í stíl jingóisma.

Jingóismi er gamalt hugtak, á rætur að rekja til þess tíma þegar Benjamin Disraeli var forsætisráðherra breska heimsveldisins. Þá var Viktoría drottning, sólin settist aldrei í veldi hennar, og það gat gert út af örkinni tugi herskipa hvenær sem er til að sýna öðrum þjóðum hver var númer eitt. Við eitt slíkt tækifæri, árið 1878, var hugtakið ‘jingóismi’ kynnt til sögunnar af írska söngvaranum G.H. MacDermott. Hér er brot úr viðlagi ‘stríðssöngsins’ hans:

We don't want to fight
But, by Jingo, if we do,
We've got the ships,
We've got the men,
We've got the money, too.


Orðabókarskilgreining á jingóisma er öfgafull þjóðernishyggja sem birtist gjarnan í formi herskárrar og karlrembulegrar stjórnmálaafstöðu. Annað heiti á hugtakinu er ‘spread-eagleism’ og vísar auðvitað til ameríska arnarins með útbreidda vængi. Sjálft orðið ‘jingo’ mun svo vera upprunnið sem skrauthvörf fyrir nafnið ‘Jesus’ á 17. öld. Að því er ég best veit er jingóismi ekki til sem yfirlýst stefna neins hóps skálda, ólíkt t.d. því sem tíðkast hjá hinum svokölluðu Flarf-skáldum. Engu að síður er það pólitíska ádeilan sem þessi tvö hugtök eiga sameiginlegt, e.t.v. sérstaklega eftir árásirnar þann 11. september 2001 en í kjölfar þess hefur hin aggressíva pólitíska orðræða verið áberandi í Flarfi.

Hljómsveitin (hed)p.e. kemur frá Huntington Beach í Kaliforníu. Sveitin kom fram á sjónarsviðið upp úr miðjum tíunda áratug síðustu aldar í kjölfar mikilla vinsælda hinnar svokölluðu ‘nu-metal’ stefnu í hörðu rokki, en í henni tíðkaðist að blanda saman hiphoppi og þungarokki. Hjá (hed)p.e. ægði öllu saman og virtust liðsmenn sveitarinnar jafnvígir á öll afbrigði tónlistarflóru gervalls Kaliforníuríkis, hvort sem það nefndist hiphop, pönk, fönk, þungarokk, reggí eða soul. Þeir áttu þó alltaf minna fylgi að fagna en sveitir á borð við Korn eða Limp Bizkit, kannski vegna þess að efni þeirra var aðeins harðara og aggressífara, eða vegna þess að það var frumlegra og fjölbreytilegra. Hver svo sem ástæðan var, þá náðu þeir aldrei að meika það. Þeir gerðu eina tilraun til að brjótast út af jaðrinum og inn í meginstreymið, eina tilraun til að beisla hugmyndaauðgina, skrúfa fyrir óheflað málfarið og falla inn í vinsældamynstrið. Sú tilraun var platan Blackout sem kom út árið 2003 hjá stóra fyrirtækinu Jive. Hún floppaði.

Hljómsveitin lét aftur til skarar skríða í fyrra með plötunni Only in Amerika hjá litlu útgáfunni Koch Records. Eftir að hafa brennt sig einu sinni á því að gera málamiðlanir til að þóknast útgefendum sínum, ákváðu (hed)p.e. að setja allt í botn í þveröfuga átt og voru nú orðnir hrárri og óheflaðri en nokkru sinni fyrr. Á þeirri plötu var m.a. að finna lagið War, og fer hér á eftir hluti af texta þess:

Don't you want your freedom?
Do you not daydream?
See how we split the atom
and bring them to their fucking knees

The policeman cannot stop me now
I smoke the best pot in town
I fuck a slut
I come up in her mouth
I do whatever the fuck I want
I'm an American!
...............................................................Bitch!
We run this shit
You're all gay
...............................................................Bitch!
We got guns and shit
You're all lame
...............................................................Bitch!
No, you don't understand
This is not a game
...............................................................Bitch!
This is motherfuckin judgment day

This is war!

Don't you want your freedom?
Do you not daydream?
Reach for the Smith and Wesson
and bring them to their fucking knees

[..]

My magnum lets you know that I care
I spank ass
Bite necks
Pull hair
I fuck you in the kitchen
Doggy on the stairs
I do whatever the fuck I want
I'm an American!
...............................................................Bitch!
We run this
You're all gay
...............................................................Bitch!
We got bombs, Happy Meals and grenades
...............................................................Bitch!
No, you don't understand
This is not a game
...............................................................Bitch!
This is motherfuckin judgment day

This is war!

[..]

Put em up
Put em up
Put em motherfucker
Put em up

Put em up!
Take it outside
Can we take it outside?

[..]

Yeah motherfucker
Uncle Sam don't take no shit

I wake up
I start the day dreamin
I blaze up
I wait for the weekend
I go to the club
Get fucked up
Get my dick sucked
I don't give a fuck

I'm an American
...............................................................Bitch!

We run this shit
You're all gay
...............................................................Bitch!
We got bombs and shit
You're all lame
...............................................................Bitch!
No, you don't understand
This is not a game
This is World War III motherfucker


Hér er klárlega á ferðinni kaldhæðinn jingóismi, ekki ósvipaður þeim sem Harold Pinter beitir í American football. Því miður gerðu ekki allir sem heyrðu lagið sér grein fyrir ádeilunni sem í því er fólgin, og úthrópuðu (hed)p.e. sem heimska og dónalega Ameríkana sem skorti allt umburðarlyndi og víðsýni. Báðir textarnir eiga það augljóslega sameiginlegt að fela í sér skýrskotun til bandaríska viðmóts á alþjóðavettvangi, viðmóts tjáðu ýmist upphátt eða í hljóði. Þeir gera þetta viðmót ákafara og draga það þannig inn í heim gróteskunnar, en halda samt eftir nógu mikilli tengingu við veruleikann til að afhjúpa groddaskap þessa heimsveldisviðmóts og gera hlálegt grín að því. Í þeim báðum eru karlremban, hrokinn og stríðsgirnin í algleymingi. Texti Pinters er e.t.v. kaldari, úthugsaðri og yfirvegaðri í andstyggilegri saurdýrkun sinni. Þó það nú væri, hann er nú einu sinni ljóð en ekki söngtexti. Kristilegar upphrópanir ljóðsins kallast svo á við upprunalega tilkomu orðsins ‘jingo’ sem skrauthvörf fyrir nafn Krists, eins og rakið var hér að framan. Texti (hed)p.e. er augljóslega æsingakenndari og á því e.t.v. meira skylt með hinum gamla texta MacDermott, enda eru hvorir tveggja söngtextar. Bakgrunnur Pinter og (hed)p.e. er auðvitað eins ólíkur og hægt er að hugsa sér, en (hed)p.e. er fyrst og fremst sprottnir af meiði hiphop tónlistar og pönks, kannski sérstaklega hvað varðar textagerð.

Tilgangur þessarar litlu greinar er nú ekki að ætla að jafna saman skáldskaparhæfileikum Harolds Pinter og Jahred, forsprakka (hed)p.e. En hins vegar getur verið gaman að skoða hversu ólíkir listamenn geta fundið samleið í andúð sinni á þeirri bandarísku heimsvaldastefnu sem tröllriðið hefur heiminum undanfarna áratugi. Einnig getur það komið manni skemmtilega á óvart hve bilið milli svokallaðrar hámenningar og lágmenningar getur verið mjótt. Pinter fæst ennþá við skáldskap þó hann sé nú orðinn nokkuð aldurhniginn. Hann hefur ekki stundað leikritun síðan hann samdi leikgerðina Remembrance of things past eftir skáldsagnabálki Marcels Proust árið 2000, en hefur lýst því yfir að orka hans beinist aðallega að ljóðagerð í seinni tíð. Þann 6. júní síðastliðinn sendu (hed)p.e. frá sér sína fimmtu breiðskífu, að þessu sinni hjá Suburban Noize Records, og nefnist hún Back to Base X.

Kári Páll Óskarsson

26.4.06

3 ljóð eftir Jon Paul Fiorentino

Sonnetta R2-D2

Tvítt blipp blipp dútt blipp blipp dútt bívú
Dípp vríí vopp vrítt; vríí vapp dípp bípp vú
Tvúú bípp dí vrúpp dí vrútt vrúpp vrípp börrvapp
Dúpp dípp bívú börrvapp vrítt dúúpp – bívú!
Bívú vútt vopp ííítt úúú börrvapp börrvapp.
Bvopp bvúpp blipp bríítt bipp bopp bípp bríó, bríó
bríó blipp dott. Vrítt tvítt börr vapp dípp dúpp
börr vapp bríítt vrútt vrútt bívú bípp brapp vú.
Vrítt dípp! Vrítt dípp! Vrútt bapp bívú bríú!
Úúú bríítt dípp. Úúú bríítt dípp. Bívú bipp bipp.
Vrútt bapp! Vrútt bípp! Vrítt bívú bapp bríú!
Úúú bipp vútt vrútt vútt dí tvítt vapp bipp bipp.

Vútt vörr íítt bipp tvítt blipp vú bípp bríú?
Vopp vú vrítt úúú vrútt bívú brapp börrvapp!


Straff

Raðir snjóplóga
græddir yfir gölluðu stræti

Mennta lærða og hálsbrjóta
gallaðir, úrtölumenn

Kókaínbjálkar
gegnum kenningarlinsu

Menthol menntaðir
þríhjólaðir

Straffaðir á
dýnu

Vitsmunir halda áfram
án okkar


Leiðindafólk helst í hendur

Brjótumst inn í allar geymslur sunnudagaskólanna, tökum kartonpappírinn, barnaskærin og límstautana og búum til lengstu pappírsdúkkukeðju sem sést hefur í borginni // Við skulum kalla hana „Leiðindafólk helst í hendur“ og við skulum vefja henni um fjármálahverfið. Það mun láta okkur líða betur og fær okkur úr húsi. // Kannski bíður pappírsdúkkukeðjan lægri hlut fyrir veðri eða almennri smekkvísi. Kannski kennir hún fólki einhverja lexíu. // Kannski munu atvinnupör haldast í hendur og valhoppa yfir polla og kannski munu léttúðugir auglýsingaskrumarar búa til sínar eigin keðjur og kannski munu önugir verslunarmenn láta undan eigin hungri og kafna á eiturlausum rauðum vaxlitum.


Jon Paul Fiorentino

Þýðingar: Eiríkur Örn Norðdahl

25.4.06

Betl

Þegar ég bjó í Kaupmannahöfn í einni af mínum vonlausu tilraunum til að afla mér æðri gráðu í hinum harðari vísindum, þurfti ég að taka lest í skólann. Ég fór út á Nörreport en í tröppunum upp og út sat betlari undir vegg. Hann mætti betur til þessarar iðju en ég í skólann.

Hvað er að gerast hugsaði ég. Er þetta ekki Danmörk, land velferðar og léttleika?

Maðurinn var hvítur, sennilega ekki þrítugur, grannur en ekki beinlínis horaður, og ef hann hefði farið í létta sturtu og skipt um föt hefði maður haldið að þar færi venjulegur nemi í rafvirkjun.

Ég velti því oft fyrir mér hvort ég ætti að gefa manninum peninga, hvort ég ætti að vorkenna honum, eða hvort ég ætti að hata hann fyrir að ráðast að ósekju að samvisku minni. Kerfið á að sjá um svona menn, hugsaði ég. Andskotann er hann að abbast upp á mig.

Eitt þótti mér óþægilegast, en það var, að ef ég var með vasa fulla af klinki, fannst mér vont að hugsa til þess að hann heyrði glamrið í peningunum. Ég hélt því fast við vasann og lét ekkert heyrast. Annað hefði verið eins og að hrækja framan í manninn og hreyta út úr sér: ég á sko fullt af smápeningum en þú færð samt ekki neitt!

Dag einn fannst mér þetta svo sniðugt að þetta hlyti að vera efni í ljóð. Samdi ég það í tíma, á innanverða kápu einhverrar skólabókar, í stað þess að hlusta á fyrirlesarann.

Nørreport

Teinarnir að baki og ferðin upp á yfirborðið hefst.
Hvattur af sekúndum hraða ég för. Nú er að
halda fast um pyngjuna síðustu skrefin
svo klingjandi silfrið lendi ekki í krúsinni.


Það hefði kannski ekki átt að koma mér á óvart að aðrir hafa fengið svipaða hugmynd. Ólafur Haukur Símonarson samdi ljóðið Berlín, ég veit ekki hvenær, en allnokkrum árum fyrr sem endar svo:

Ég kreppi höndina
í vasanum
svo ekki hringli
í smámyntinni.


Þetta er greinilega ein af þessum tilfinningum sem margir fá, að minnsta kosti ljóðaspekúlantar.

Einu sinni lenti ég hins vegar í því að betlari neitaði að taka við smámynt. Ég var að koma út úr sjoppu í London og gengur þá að mér maður, allskítugur, og spyr hvort ég eigi skiptimynt, change. Látum okkur sjá segi ég og gref í vasanum og næ í allt klinkið. Auðvitað voru þetta eintóm pence, brúnir aurar sem lítt eða ekkert fæst fyrir. Annars hefði ég sjálfsagt ekki leitað í vasanum. I've only got this, segi ég auðmjúkur og maðurinn sveiar og snýr sér að næsta manni. Þeir þekkja verðgildi peninga þessir menn.

Það er kannski ljóð í þessum samskiptum. Listamaðurinn vílar aldrei fyrir sér að nota sér neyð annarra í sköpun sinni. Nú mundi ég hafa þetta svona

Siturðu þarna enn, náfölur
og hlustar eftir smámynt í vösum?
Af hverju læturðu ekki veiðast í velferðarnetið
helvítið þitt?

Er gaman að þessu? Hvort er heiðarlegra? Ég veit það ekki, og ég finn samviskuna ekki bíta nema voða laust. Í mesta lagi pínulítið samviskubit yfir því að vera ekki með meira samviskubit. Ekki gera ljóðin neitt gagn. Segi ég og glotti.

Ingólfur Gíslason

Gullöldin er aldrei núna

Hver voru uppáhaldsljóðskáld Íslendinga á öldinni sem leið? Þessu reynir Gísli Sigurðsson fyrrverandi Lesbókarritstjóri að svara með stuttri skoðanakönnun í sunnudagsblaði Morgunblaðsins um síðustu helgi. Niðurstaðan er álíka fyrirsjáanleg og búast mátti við. Einar Benediktsson er efstur og níu efstu ljóðskáldin eru öll fædd fyrir miðja öldina, Þórarinn Eldjárn (fæddur 1949) þeirra yngstur. Svarendur eru fimmtán og þeirra yngstir eru tveir piltar úr MK. Kíkjum á svör annars þeirra:

„11. Kjartan Gíslason menntaskólanemi úr Menntaskólanum í Kópavogi er líkt og félagi hans, Guðmundur Valur, fulltrúi þeirra ungu. Skoðanir beggja á uppáhaldsskáldum voru fastmótaðar þrátt fyrir ungan aldur.
Kjartan nefndi Einar Benediktsson, Stein Steinarr og Þórarinn Eldjárn. Kjartan er aðeins 18 ára og ugglaust ekki eins kunnur og flestir sem hér svara. En hann var fljótur að komast að niðurstöðu og niðurstaða hans vekur engar sérstakar spurningar.“

Ég vona svo sannarlega að það sé rangt hjá Gísla að skoðanir átján og sextán ára unglinga á ljóðlist séu þegar fastmótaðar – þó vissulega sé það sorglega líklegt. Ennþá merkilegra er þó að niðurstaða hans veki engar spurningar. Er það ekki dálítið merkilegt að af þremur skáldum sem táningur nefnir séu tvö dáin fyrir nær hálfri öld? Hversu margir jafnaldrar hans hefðu nefnt Bing Crosby og Al Jolson sem uppáhaldssöngvara eða Clark Gable og Gretu Garbo sem uppáhaldsleikara?

En á meðan þekking íslenskra ungmenna á tónlist og kvikmyndum er oft sorglega bundin við síðustu 20-30 árin þá er þekking þeirra á ljóðlist sorglega föst í fortíðinni – þegar svo vel vill til að um einhverja þekkingu sé yfir höfuð að ræða. Hinir eldri eru vissulega litlu betri – og í raun oft þeir sem bera ábyrgð á ástandinu. Það eru jú þeir sem velja ljóðin í skólabækurnar, það þarf mikla og sjaldgæfa forvitni til þess að leita lengra eftir ljóðum eftir þá reynslu.

Þetta snýst ekki aðeins um hvort ljóðin séu góð eða vond (enda eru mörg ljóðskáldin sem nefnd eru vissulega fullverðug sæmdarinnar), heldur snýst það um breidd og það að við eigum okkur ljóðskáld sem ríma við okkar tíma. Máski er þetta eins og með gjafirnar, við erum gjörn á að gefa gjafir sem okkur langar í. Eins kenna kennarar ljóð sem höfða til þeirra, ekki miklu yngri nemenda þeirra. Þegar við bætist landlæg tregða til breytinga erum við ennþá að mestu að læra uppáhaldsljóð kennara frá millistríðsárunum, þó blessunarlega séu til nýjungagjarnir kennarar og kennslubókarhöfundar sem eru undantekningar frá þeirri reglu.

Af þessu skapast svo ákveðið rof, ákveðinn geðklofi meintrar bókaþjóðar. Hátíðarræður ráðamanna enduróma skólaljóðin, velsæld okkar er rómuð á meðan ljóðin eru öll frá gullöldinni, þið vitið, þegar okkur var almennilega kalt og þegar við bjuggum á sveitabæjum, í bröggum eða jafnvel torfbæjum. Þegar við vorum ein fátækasta þjóð Evrópu en ekki sú ríkasta. En þarna á milli virðast ekki vera neinar brýr, því sá sem skilur ekki ljóðlist núsins getur seint skilið ljóðlist þásins og hlutverks þess í núinu.

----

Fyrir áhugasama er svo rétt að birta niðurstöður könnunarinnar í Morgunblaðinu. Það vakti athygli tregawattana að eitthvað virtist talningin hafa skolast til upp í móum og því eru hér lokatölurnar margtaldar. Sérstaka athygli hlýtur að vekja sú staðreynd hve Hannes reynist skáldlegt nafn, en 3 af þeim 18 skáldum sem nefnd eru heita Hannes. Aðeins Magnúsarnir eru líka í fleirtölu, en til þess þarf raunar einn Magnús sem er aldrei kallaður annað en Megas.

1. Einar Benediktsson (1864-1940) 7 atkvæði
2. Hannes Pétursson (1931-) 6
3.-4. Steinn Steinarr (1908-58) 5
3.-4. Snorri Hjartarson (1906-86) 5
5. Stefán Hörður Grímsson (1919-2002) 4
6. Þorsteinn frá Hamri (1938-) 3
7.-9. Þórarinn Eldjárn (1949-) 2
7.-9. Tómas Guðmundsson (1901-83) 2
7.-9. Ingibjörg Haraldsdóttir (1942-)

Þá fengu eftirtaldir eitt atkvæði:

Hannes Hafstein (1861-1922), Hannes Sigfússon (1922-97), Helgi Hálfdánarson (1911-), Magnús Ásgeirsson (1902-55), Matthías Johannessen (1930-), Megas (1945-), Jóhann Sigurjónsson (1880-1919), Sigfús Daðason (1928-96), Gyrðir Elíasson (1961-)

Ásgeir H Ingólfsson

23.4.06

Hve gamall varð hann Adam? (aldrei hugsa, aldrei)

Can't Take That Away (Mariah's Theme)

They can say anything they want to say
Try to bring me down
But I will not allow anyone to succeed
Hanging clouds over me
And they can try hard to make me feel that I
Don't matter at all
But I refuse to falter in what I believe
Or lose faith in my dreams
Cause there, there's a light in me
That shines brightly
They can try but they cant take that away from me

Oh, they, they can do
Anything they want to you
If you let them in
But they wont ever win
If you cling to your pride
And just push them aside
See I, I have learned
There's an inner peace I own
Something in my soul that they cannot possess
So I wont be afraid and the darkness will fade

Cause there, there's a light in me
That shines brightly, yes
They can try but they cant take that away from me

No, they cant take this precious love I'll always have inside me
Certainly the Lord will guide me
Where I need to go

Oh, they can say anything they want to say
Try to bring me down
But I wont face the ground
I will rise steadily sailing out of their reach
Oh, Lord, they do try
Hard to make me feel that I don’t matter at all
But I refuse to falter in what I believe or lose faith in my dreams
Cause there's a light in me
That shines brightly, yes
They can try but they cant take that away from me

Mariah Carey

Furðu sætir hve lífsseigir sumir af frumfeðrum mannkyns urðu. Metúsalem varð til að mynda nærri 1000 ára eða nánar tiltekið 969 ára, Adam 930, Set 912, Enos 905 o.s.frv. Þetta olli vísum mönnum hugarangri alveg þangað til þeir urðu enn vísari og uppgötvuðu að á elstu tímum gamlatestamentisins voru ár ekki 365 dagar eins og nú. Nei á dögum þessara merku manna var tíminn talin í tunglmánuðum og var þá hver tunglmánuður 30 dagar og talinn sem eitt ár og viti menn, Metúsalem varð ekki nema 78 ára og 9 mánaða. Áhugasamir geta svo dundað sér við að reikna aldur þeirra Adams, Sets, Enosar o.s.frv., hafi þeir nennu til.

Þetta hér að ofan kemur svo sem engu við frekar en aparassar og annað slíkt en eflaust geta samt útsjónarsamir fundið einhverjar tengingar milli manifestós Marihu og annarra yfirlýsinga. Aftur á móti birtist á þessum vef um daginn grein eftir ungskáldið Kristínu Eiríksdóttur sem tengdist mér, einhverra hluta vegna, því þar var ég nafngreindur og sakaður um freðhausaskoðanir og fleira til. Ég get svo sem lítið annað en speglaða og sagt mamma þín við því en Krístín endurtók líka spurningu sem ég setti fram og hét verðlaunum fyrir vissi einhver svarið. Spurningin var, og ég umorða eigin orð og endurtek: Þarf nokkuð minna að búa að baki þegar popptívístelpur syngja um rassinn á sér en þegar skáld gera slíkt hið sama? Sá sem getur fær, auk tækifærisins til að hoppa í kringum hús og sitthvað fleira sem hann getur sótt til Kristínar, þakklæti mitt í verðlaun.

Fyrir þá sem hafa gaman af slíku ætla ég að setja fram aðra gátu. Það er miklu fremur fíldirfsku að þakka en hugrekki að karli dettur í hug að tjá sig um kvenréttindi, kvenskáld og kvenhöfunda því það er alltaf einhver tilbúin að benda honum á svipuna sem konur hafa verið hýddar með síðan Adam sat og horfði á fótboltann en Eva spann og segja hérna, þetta átt þú. Og hér kemur gátan: Er möguleiki að þrátt fyrir fyrirlitninguna, hatrið og yfirlætið felist eitthvað örlítið meira í orðum karlpunga, jafnvel þó þeir séu fræðingar, þegar þeir velta fyrir sér hvort það sem stundum er kallað klámvæðing teygi anga sína víðar en inná popptíví? Gæti hugsast að í orðum þeirra sé eitthvað meira að finna? Væri ef til vill hægt að hugsa aðeins lengur, fastar, meira? Er klám ekki klám hvort sem það er kallað ljóð eða umræða í Fólk með Sirrý?


Magnús Þór Snæbjörnsson

Grein Kristínar Eiríksdóttur Aparass (aldrei segja afsakið) má lesa með því að smella hér.
Grein Magnúsar Þórs Snæbjörnssonar Vessapóesía má lesa með því að smella hér.

Um Reykjavík - framtíðin er hér e. Hallgrím Helgason

Í velferðarþjóðfélaginu er ekkert plebbalegra en kosningabaráttur. Smákóngar berja aldrei jafn fast á brjóst sér, jafn sjálfbirgingsklikkaðir, og vikuna fyrir kosningar. Þetta eru dagar hinna innantómu hugmynda – „ertu með?“ og „allir með!“ – athafnastjórnmál og umræðustjórnmál. „Það er kosið um skipulagsmálin“ - „það er kosið um atvinnumálin“ – blaðamenn og atvinnuálitsgjafar endurtaka sama pípið og þeir píptu fyrir síðustu kosningar. Og í miðju kraðakinu var ég staddur á lítilli pizzabúllu í Reykjavík, hvar ég var að vinna mitt daglega góðverk (sem að þessu sinni var að fæða fátækling) þegar ég rakst á Samfylkingarblaðið. Þar kenndi auðvitað fárra forvitnilegra grasa – en þó var blaðið ekki algerlega tómt. Í blaðinu mátti nefnilega finna ljóðið „Reykjavík – framtíðin er hér“ eftir Hallgrím Helgason, miðborgarskáldið sjálft, manninn á bak við póstnúmerið. Hallgrímur hefur oft á tíðum gert áhugaverða hluti á ljóðsviðinu - og honum til hróss má meðal annars nefna frjálsa þýðingu á Pulse of the rhyme eftir ICE-T, undir heitinu Með rími ég rek þig á hol – en ég get samt ekki með góðu móti viðurkennt að það hafi komið mér á óvart að hann gæti ort vond ljóð. Ljóðmæli hans eru af mistækasta tagi. En þetta tiltekna ljóð var engu að síður sjokkerandi heimskuleg hrákasmíð.

Til að gæta alls hlutleysis er best að nefna að líklega var ljóðið ekki ort til þess að birtast á prenti. Í blaðinu er það kynnt sem texti við lag – og eins og til að kóróna geðsjúkan plebbismann kemur fram að Stefán Karl (Glanni glæpur) syngur lagið ásamt Stuðmönnum. Bjánalegur rytminn útskýrist líklega af því að það hafi verið sniðið inn í melódíu.

Fyrsta erindið hljómar svo:

„Nú held ég heim á leið,
eftir heilan vetur í útlöndum.
Þá við mér blasir breið
borgin sem sefur hjá Esju hverja nótt.“

Skáldið er væntanlega að koma frá Keflavík, þegar „breið“ borgin birtist, borgin sem „sefur hjá Esju hverja nótt“. Hallgrímur bjó náttúrulega eins og frægt er í borginni „sem aldrei sefur“ – New York, og ævisögulega greiningin hlýtur að gera ráð fyrir þeim möguleika að það sé einmitt þaðan sem ljóðmælandi sé að koma. Úr svefnlausu borginni, til Esjusvefnsborgarinnar. Ég get einhvern veginn ekki samþykkt það sem spennandi býtti, eða lagt trúnað á að ljóðmælanda finnist það í raun og veru frábært.

(Í framhjáhlaupi langar mig reyndar að nefna að Esjan er ekki frekar „hjá“ Reykjavík en Snæfjallaströndin er „hjá“ Ísafirði. Sólin er í sjónmáli frá Reykjavík daglangt, en hún er ekki „hjá“ Reykjavík. Esjan er lengst úti í rassgati.)

Og næsta erindi:

„Á ljósi við Laugaveg
lít ég blámann á sundunum.
Þá verð ég aftur ég.
Og í Öskjuhlíð finn ég að vorið kemur fljótt.“

Nú er ég ekki sérstaklega vel að mér í reykvískri landafræði, en eru ekki einu alvöru ljósin á Laugavegi á horni Snorrabrautar? Mig rekur minni til þess að hafa séð forsíðumynd í Fréttablaðinu, fyrir ekki svo löngu, sem var tekin á þessu horni. Yfirskrift myndarinnar var eitthvað á þessa leið: „Í blíðunni í Reykjavík“ og myndin var af manni að arka gegnum slabbið, umferðina og rokið. Ég man eftir að hafa hugsað til þess að þetta væri líklega ljótasti og þunglyndasti staður á jarðríki.

Línan: „Þá verð ég aftur ég“ er ólýsanlegur hroðbjóður. Sál mín ælir.

Að vera fastur á ljósi vísar til áróðurs andstæðinga Samfylkingarinnar um endalausar umferðarteppur í Reykjavík. Minnir á þetta. Einhver sagði um daginn, gott ef það var ekki heimdellingur: „Hver hefur ekki setið fastur á rauðu ljósi og bölvað Degi B.?“ Nú ætla ég ekki að taka afstöðu til þess hvort að í Reykjavík séu umferðarteppur eða of margir bílar – en er ekki Hallgrímur með þessu myndmáli að minna á eitthvað sem hefur – í hinni plebbísku sveitarstjórnarumræðu – verið nefnt „stórvandamál“? Eitthvað sem Samfylkingin hefur verið látin svara fyrir. Að koma frá útlöndum minnir svo á flugvelli – sem minnir á annað stórmál sem er óleyst og stjórnmálamenn klaufast í kringum.

„Því ég á heima í Reykjavík.
Já, hún er borgin mín.
Hún er skapandi, ung og orkurík.
En er þó best við börnin sín.
Hún býður mér og þér
Að fara nú hvergi því framtíðin er hér.“

Oflof er háð, og mér finnst einhvern veginn ólíklegt að hægt sé að lesa þessar línur, já eða heyra þær sungnar, af einhverri alvöru. Hallgrímur hefur fóstrað kaldhæðnina árum saman, og getur ekki ætlast til þess að línur eins og „er þó best við börnin sín“ séu teknar alvarlega.

Hingað til hefur ljóðið þó í það minnsta líkst sjálfu sér, skrifað í Hallbjörnskum hætti (sem einkennist fyrst og síðast af einsatkvæðisrími banalla og hálfósýnilegra orða, eins og mín/sín, þér/hér o.s.frv. – Hallbjörn á það reyndar líka til að ríma sama orðinu, á/á)

Eftir viðlagið fer ljóðið á flug:

„Já, hérna er allt hægt
Því hérna er hægt að gera allt
Sem getur garðinn frægt
Úr Gróttu er stysta leiðin útí geim.“

Fyrstu tvær línurnar jafnast á við bestu línur Hallbjarnar. „Já, hérna er allt hægt því hérna er hægt að gera allt“. Það er ekki bara ótrúlegt að þetta ljóð sé skrifað af einum virtasta höfundi þjóðarinnar, það er beinlínis engu lagi líkt að þetta komi úr penna fullorðinnar manneskju. Hefur kosningabaráttupólitíkin sogið allt vit úr Hallgrími? Allt er hægt því allt er hægt? Ha? Eða er allt kannski bara hægt því allt er hægt „sem getur garðinn frægt“? Og er Hallgrímur þá að vísa til íslensku hæpmenningarinnar sem upphafi og enda alheimsins? Er þetta sami maður og skrifaði Þetta er allt að koma? Það er eiginlega meira eins og Ragnheiður Birna hafi skrifað þetta sjálf...

„Hér andinn er yfir mér
og annar hver maður í miðbænum
er kominn út af þér.
Blærinn reynir við laufið með norðlenskum hreim.“

„Annar hver maður í miðbænum/ er kominn út af þér“ – hvað er maðurinn að meina? Mig bókstaflega svimar af vitleysunni. Þetta er náttúrulega bæði stórkostlega áhugavert, og skemmtilegt. En hvað á þetta að fyrirstilla? Hvernig stendur á því að fyllilega skynsamur maður, langt fyrir almennan kölkunaraldur, tekur upp á því fyrirvaralaust að tjá sig eins og hann hafi fengið raðheilablóðfall?

Lokalínur síðustu tveggja erindanna eru síðan sérlega athygliverðar. „Úr Gróttu er stysta leiðin út í geim“ er fyrsta tilraunin til ljóðrænu í kvæðinu, og rímar við hina tilraunina „Blærinn reynir við laufið með norðlenskum hreim“. Útskýrir þetta sig ekki sjálft? Laufið? Í Reykjavík? Með norðlenskum hreim? Stysta leiðin út í geim?

Á þessum stað í hugsanaferlinu byrjar mér að detta í hug að kannski sé Hallgrímur bara að grínast eftir allt saman, eða að reyna að vinna hryðjuverk á framboði konu sinnar. Hann hefur áður kvabbað undan því í blaðagrein að hann sé hálf umkomu- og tilgangslaus sem heimavinnandi húsfaðir, hvers helsta áhugamál er að líma blaðaúrklippur af konu sinni á ísskápinn. Kannski vill Hallgrímur einfaldlega koma í veg fyrir að Oddný hljóti nokkurs konar kosningu. Þetta er auðvitað frekar undarlegt. En það getur bara varla verið að Hallgrímur yrki svona, nema viljandi.

Eiríkur Örn Norðdahl

22.4.06

Vikk á www.ljóð.is

Í lok aprílmánaðar gaf að líta heldur óhefðbundið ljóð dagsins á ljóðavefnum www.ljod.is. Skáldið kallar sig Vikk og í ljóðinu koma fyrir nokkur misþekkt nöfn úr íslenskri ljóðamenningu. Flest viðföng ljóðmælanda eiga það sameiginlegt að hafa komið að vefnum www.ljod.is á einhverjum tíma en inn á milli koma þó fyrir nöfn sem er ansi erfitt að tengja sérstaklega við vefinn sem ljóðið dregur titill sinn af.

ljod.is

Davíð frá Fagraskógi
gengur Suðurgötuna
og hlær, það er morgunn.

Helgi og Jón Gunnar
eru líka vaknaðir.
Þeir hlæja.

Lilliendahl
krítar á
malbikið.

Halldór var að eignast barn
og Arnar hringir
heim frá Argentínu.

Kolbrá Þyri hannar
ljod.is-merkið
úti í góðaveðrinu.

Óttar Norðfjörð
þingar með
köttunum í miðbænum.

Toshiki Toma
laufgast einsog
kirsuberjatré.

Hugskot
situr á bekk
og skrifar.

Jónas í skuld
fær loksins
útborgað.

Heyrði ég í ungskáldi
ræskja sig eða var þetta
einhver að opna skúffu?


Vikk
1981-

21.4.06

Aparass (aldrei segja afsakið)

(Jesú talar við við hina bersyndugu Maríu)

“Sverðu ekki, sverðu ekki kona góð
móður kalla þig þrjú þín jóð”.

Hið fyrsta áttu með föður þínum,
annað með honum bróður þínum.

Faðir að því þriðja er þinn sóknarprestur
sá er glæpurinn allra verstur.”

María féll þá fram og bað:
“Föður skrifta mér vertu í stað!”

“Þannig skal ég skrifta fyrir þér:
Þetta mælt þér fyrir er:

úti skaltu ganga
níu vetur langa,

í nístíngskulda nepjusnjó
nakin troða með enga skó

nakin aðeins með lendalín
bæta skalt fyrir brotin þín.”

Pápískur sálmur sem kemur fyrir í Vonin blíð, William Heinesen, 1964.


Homo Sapiens hefur verið til í sirka 200.000 ár (slíkt er þó enn ómögulegt að fullyrða nokkuð um), Back gammon var fundið upp fyrir kannski 6000 árum, Jésú fæddist að öllum líkindum í Betlehem fyrir 2006 árum, Norðmenn fluttu svo sennilega til íslands fyrir 1100 árum. Hellingur af árum, tölum sem engum segja neitt nema kannski stjarn-, fornleifa- og sagnfræðingum, fólki sem hefur óendanlegar stærðir og stjarnfræðilegan tíma á skrifborði sínu dag hvern. Breytingar í náttúrunni gerast ofur hægt, oftast svo hægt að á meðan líða margar kynslóðir manna undir lok sín og því enginn sem getur sagt; Hey! Þessi burkni er kominn með munn!

Í dag sá ég apa sem var með túrkísbláa andlitsgrímu á rassinum, ég hugsaði; hvenær gerðist þetta, og; en ótrúlega sniðugt því nú ræðst enginn aftan að honum! Enginn sá þetta andlit birtast því það tók tíma.

Síðan 1970 eru liðin 36 ár, maður sem fæddist 1970 er hvorki ungur né miðaldra, hann er auðvitað á hröðu skriði í átt að endalokum sínum einsog við öll, en stundum líður honum örugglega einsog hann hafi fæðst í gær. 36 ár er enginn tími. Ef út í það er farið eru 100 ár heldur enginn tími, en ég veit um eitt sem mér finnst langt svo langt, svo sárt og svo hlaðið en það eru öll þau ár sem konan hefur, og reyndar er enn í sumum hæstvirtum heimshlutum (þar á meðal okkar, þó erfitt sé að festa fingur, benda) verið álitin sálarlaus skepna sem ekki getur mælt eða skrifað orð af viti. Þróunin í aðra átt í þeim efnum hófst kannski með súfrógettunum um aldamótin 1900, eflaust hafa alltaf verið konur sem vissu sinn hlut skertan og börðust, en sjálf þróunin, meðvitund samfélagsins í heild sinni, er ekki svo ýkja gömul.

En ég er hvorki sagn-, stjarn- né fornleifafræðingur, ég er rithöfundur og ég er kona; þessvegna rennur mér blóð til skyldu við lestur á grein Magnúsar Þórs Snæbjörnssonar Vessapóesía sem birtist hér á þessum vef nú á dögunum og sem ég nú svara.

Þegar ég var sextán ára gömul (árið 1997) gekk ég inn í Eymundsson við Austurstræti, þar stóðu rekkar með bókum uppmeð veggjum, og hver rekki var titlaður eftir innihaldi: Íslenskar skáldsögur, Þýddar skáldsögur, Ljóð, Vísindaskáldskapur o.s.frv. Augu mín stöldruðu við einn þessa rekka þar sem hann bar yfirskriftina Kvennabókmenntir, ég gekk að rekkanum til að athuga hvert innihald þessa bóka sem kenndar voru við kynferði mitt væri. Komst ég þá í raun um að þar voru á ferð rauðar seríubókmenntir og sjálfshjálparbækur um kynlíf. Þegar ég var sextán ára gömul, var ég harðákveðin í vali á ævistarfi, ég ætlaði að verða rithöfundur. Rekkinn olli mér var óhugnaði, ég hugsaði; verða bækurnar mínar ávallt settar í ákveðinn rekka sem ber yfirskrift kynferðis míns, er það hlutskipti mitt í þessum heimi, ávallt og endalaust, að vera fyrst og fremst kona? Mun ég þurfa að skrifa um kynfæri mín þar til yfir líður, er þetta rauði þráður tilveru minnar? Stöðugt og sífellt að berjast, sveitt með stinnar geirvörtur?

Fyrsta ljóðabók konu sem útgefin var á Íslandi hét Stúlka, en höfundur hennar var Júlíana Jónsdóttir. Síðan eru liðin 130 ár. Í stórmerkilegri bók sem ber sama heiti og Helga Kress gaf út árið 1997 má sjá og skoða þær ljóðabækur sem konur gáfu út á þessu tímaskeiði, frá fyrstu bókinni 1876 til 1997. Helga skrifar stutt æviáhlaup kvennanna, svo og hvernig bókunum var tekið af gagnrýnendum. Frumkvöðlunum var tekið illa, gert var léttúðlegt grín að þeim fyrir menntunarleysi á sama tíma og konum var nánast ógerlegt að mennta sig. En ég ætla ekki að fara útí þá sálma, enda flestir orðnir ónæmir fyrir ranglæti fortíðarinnar, það er nú einusinni svo langt síðan. Fótanuddtækið var fundið upp um svipað leyti og kvennalistinn var stofnaður, eða var það miklu fyrr?

Eflaust þarf mikið hugrekki til, fyrir karlmann, að þora að skrifa um kvenréttindi, um kvenskáld, um kvenrithöfunda, og eflaust er ágætt að þeir svo geri, við þurfum auðvitað að alhæfa til að komast úr sporunum í umræðu og mér skilst samkvæmt Svíum að umræða sé æði. Umræðan er engu að síður orðin hundleiðinleg, þegar talað er um að heil kynslóð, ef ekki tvær, séu að yrkja um það sama, og ekki síst að þegar konur yrkja um píkur, graut, vessa, seríós, vanillu, séu þær einungis að fjalla um greddu og sjálf(umsérnóga)fróun. Túlkunin sem sagt af fátæklegra tagi.

Það væri óskaplega auðvelt fyrir mig að segja að karlmenn skrifuðu bara um þjónustustúlkur, andlegt (hold)ris, og mömmu sína. En ég geri það ekki. Vegna þess að þegar ég les ljóð pæli ég fyrren dæmi, gef séns og viti menn! Lífið er mun skemmtilegra! Talsvert flóknara og bara ágætlega afþreyjandi með öllum sínum tilburðum og tilbúningi. Það er því miður dæmigert og lýsandi fyrir stöðu kvenna sem skrifa, að ljóð þeirra um kynferði sitt og færi séu túlkuð sem hórdómur, konur eru nú einusinni enn drepnar fyrir að vera blórabögglar syndsamlegra hugsana og atferlis karlmanna víðsvegar í heimi hér.

Samkvæmt freðhausalegri hugmynd Magnúsar að hunangssveiflandi popptíví gellur sem ekkert áhorf fá séu þær í spjörum, (þ.e.a.s. hórdómur) segi hlutina einfaldlega betur en kvenskáld sem yrkja um op sín og vessa, ættum við að hífa okkur upp á æðra plan, hætta að segja ljótt og fara að hegða okkur einsog menn.

En spurning mín við þessum skrifum og þvíumlíkum er, hvort að þegar konur yrkja um opið, lífgjafann, gætu þær mögulega verið að skrifa um eitthvað annað en greddu? Gæti meira falist í orðum þeirra? er ekki hægt að hugsa aðeins lengur, fastar, meira? Vessi, slím, drulla, m.ö.o. uppruni alls lífs, er séns að í öllum þessum subbulegu textum sem Magnús meinti að væru til, fælist annað en gredda? Er fræðilegur möguleiki að ungar skáldkonur beri í heila sér reynslu, vitneskju, þroska, söguvitund til að tjá allt þetta mixað við hæfileika, stílgáfu og annað eins sem kennt hefur verið við margan manninn?

Þetta er gestaþraut og sá sem leysir hana erann; fær að hoppa allsber kringum húsið og finnast hann eiga heiminn, að því loknu eina eilífð í helvíti; flóknu og skelfilegu, þar sem konur hafa í alvörunni eitthvað að segja og eru heyrðar lesnar og túlkaðar því samkvæmt, en eru ekki annað hvort gyllt lokkaflóð á kodda og postulín, eða ljót varta og fita. Ekki annað hvort hunangsletta, eða klámfengin bredda.

Kristín Eiríksdóttir


Greinina Vessapóesía e. Magnús Þór Snæbjörnsson má lesa með því að smella hér.

20.4.06

Tilkynning frá bókaútgáfunni Deus

Út er komin ljóðabókin Söngvar eftir Þór Stefánsson. Söngvar er sjötta ljóðabók Þórs Stefánssonar. Í Söngvum leikur höfundur sér að rími og stuðlum og kemur víða við í umfjöllunarefnum. Tónninn í ljóðunum er oft gáskafullur þótt fjallað sé um háalvarleg efni.

Fyrri frumsamdar ljóðabækur Þórs eru:

Haustregnið magnast, 1989
Í gróðurreit vorsins, 1990
Hjartarætur í snjónum, 1995
Ljóð út í veður og vind, 1998
Í ljósi þínu, 2003

Þór er einnig ötull ljóðaþýðandi. Hann hefur þýtt fimm bækur eftir franska skáldið Guillevic en síðast sendi hann frá sér safn Québecskálda.

Þá hefur hann valið og þýtt safn ljóða eftir 25 íslensk samtímaskáld á frönsku.

Bókina má nálgast í öllum helstu bókaverslunum. Kápumyndin er eftir Sigurð Þóri, listmálara. Bókin er 96 bls. Útgefandi er Deus. Leiðbeinandi verð er kr. 2.900 ,- en rétt er að geta þess að í Ljóðabókaverzlun Nýhils á Laugaveginum fæst bókin með dágóðum afslætti eða á litlar tvöþúsund og fimmhundruð krónur.

19.4.06

Enzo Minarelli á Orðið tónlist

Tregawöttin tíu þúsund vilja benda lesendum sínum á ljóð Enzos Minarelli, Cultpppoem, sem hýst er á Ubu-vefnum. Ljóðið má heyra með því að smella hér, og önnur verk Enzos má heyra með því að smella hér. Enzo þessi er einn gesta á fjölljóðahátíðinni Orðið tónlist sem stendur yfir þessa dagana. Helstu uppákomurnar fara fram í kvöld og á morgun, og svo er málþing á sunnudag. Dagskráin fer hér að neðan.

Orðið tónlist - fjölljóðahátíð er ljóða- og tónlistardagskrá þar sem megináherslan er á möguleika mannsraddarinnar til að skapa list á mörkum ljóðlistar og tónlistar. Markmiðið er að tefla saman ólíkum birtingarmyndum sköpunar í ljóðlist, tónlist og gjöningum, jaðargreinum sem ekki fá alla jafna andrúm á tónleikum eða á geisladiskamarkaði og halda á lofti merkjum Orðsins tónlistar sem Smekkleysa lagði af stað með árið 2000 og er ætlað að skapa opinn vettvang fyrir stefnumót orðs og tóna, bókmennta og tónlistar. Með því að bjóða hingað til lands viðurkenndum erlendum listamönnum á sviði fjölljóðlistar og bjóða innlendum listamönnum á ýmsum aldri og úr ýmsum greinum lista að taka jafnframt þátt í hátíðinni er von okkar að hátíðin verði bræðingur ólíkra ljóð- og hljóðstrauma.

Hljóðljóðskáld eða fjölljóðskáld hafa haft hátíðir og komið fram víða erlendis, en aldrei hefur slík hátíð verið haldin hér á landi.

Ítalska hljóðljóðskáldið Enzo Minarelli hefur skipulagt margar slíkar hátíðir og miðlar af reynslu sinni með því að taka þátt í skipulagningu þessarar fyrstu fjölljóðahátíðar á Íslandi. Listahátið í Reykjavík hefur fjölljóðahátíðina á sinni dagskrá, en Smekkleysa SM ehf sér um framkvæmdina í samráði við Magnús Pálsson. Samið hefur verið við Listasafn Reykjavíkur - Hafnarhús um afnot af fjölnotasal Hafnarhússins fyrir hátíðina. Fyrra kvöldið verður einkum lögð áhersla á tónlist í bland við ljóðaupplestur og gjörninga, en seinna kvöldið verður áherslan á fjölljóð.

Föstudagur 12. maí kl. 17 í Galleríi Humri eða frægð:

Sýning með hljóðtengdum myndverkum verður á tíma Listahátíðar í Galleríi Humri eða frægð, Laugavegi 59. Finnbogi Pétursson, Haraldur Jónsson, Kira Kira og Ólafur J. Engilbertsson og listnemar við LHÍ, en námskeið í bókagerð og fleiru sem fjölljóðum tengist hefur verið í vor í LHÍ í tengslum við verkefnið. Ghostigital kemur fram við opnunina, einnig Bragi Ólafsson og Óskar Árni Óskarsson, sem lesa út nýtútkomnum bókum sínum.

Föstudagur 19. maí kl. 19:30 í Listasafni Reykjavíkur, Hafnarhúsi, fjölnotasal:

Kolbeinn Bjarnason, (inngangur í boði Tónverkamiðstöðvar)
Parabólur
Steindór Andersen og Hilmar Örn Hilmarsson
Bragi Ólafsson
Jón Hallur Stefánsson og Baldur Björnsson
Jóhamar
Einar Melax, Monica Frycova og Dauður desember
Nýhil: Ingibjörg Magnadóttir og Kristín Eiríksdóttir
Helvítis skáldatríóið - Örvar Þóreyjarson Smárason,
Haukur Már Helgason
Eiríkur Örn Norðdahl

Kira Kira og Tilraunaeldhúsið

Laugardagur 20. maí kl. 14-17. í Listasafni Reykjavíkur, Hafnarhúsi,
fjölnotasal:

“Workshop” í umsjá Kabarettsins Músífölsk. Þeir stilla sér upp með tölvu og prentara. Í tölvunni eru nokkrir gagnagrunnar (mbl.is, matseðill á Shalimar, Egils saga osfrv.) og tölvan býr til ljóð úr þeim gagnagrunnum sem fólk velur. Gestir búa þannig til eigið ljóð og geta flutt það. Erlend fjölljóðskáld hátíðarinnar sitja í dómnefnd.

Laugardagur 20. maí kl. 20:30. í Listasafni Reykjavíkur, Hafnarhúsi,
fjölnotasal:

Nýlókórinn, stjórnendur Snorri Sigfús Birgisson og Áki Ásgeirsson.
Flutt verða verk eftir Magnús Pálsson, Kristin Harðarson og Guðmund
Haraldsson
Enzo Minarelli
Tom Winter
Ásgerður Júníusdóttir
Fernando Aguiar
Mark Sutherland
Gunnlaug Þorvaldsdóttir
Rod Summers

Á sunnudeginum 21. maí verður málþing um fjölljóð í Hafnarhúsinu með þátttöku innlendra og erlendra listamanna. Guðbergur Bergsson, Enzo Minarelli og Rod Summers

Norrænar bókmenntir

Nýhil gefur í dag út fimm nýjar bækur. Um er að ræða síðara holl í ljóðabókaseríu Nýhils, fimm ljóðabækur frá jafn mörgum nýhilistum. Ónefnd bók eftir Þórdísi Björnsdóttur, Eðalog eftir Val Brynjar Antonsson, Húðlit auðnin eftir Kristínu Eiríksdóttur, Litli kall strikes again eftir Steinar Braga og Roði eftir Ófeig Sigurðsson.

"Þá væri okkur mikil ánægja að sjá þig við opnun búðarinnar okkar næstkomandi laugardag, þar sem til sölu verða bækur Nýhils og annar varningur auk frábærs og áður óþekkts úrvals af ljóðum, innlendum og erlendum. Húsnæði verslunarinnar er að Laugavegi 59, í kjallara Kjörgarðs, inn af plötuverslun Smekkleysu. Opnunin stendur frá 16 til 18 og í boði verða léttar veitingar, ljúf skemmtiatriði og leiðinleg ræðuhöld. Búðin verður framvegis opin virka daga frá 14 til 18. Áskrifendur að Norrænum bókmenntum geta sótt eintök sín í búðina, og þeir sem það gera á laugardaginn fá safnljóðabók Nýhils Ást Æða Varps í kaupbæti. Aðrir áskrifendur fá svo seríuna senda heim. Þeir sem vilja kaupa sér áskrift að seríunni geta gert það í ljóðabókabúð Nýhils, eða með því að senda tölvupóst á nyhil@nyhil.org. Fyrri bækurnar fjórar í seríunni voru Gleði og glötun eftir Óttar Martin Norðfjörð, Rispa jeppa eftir Hauk Má Helgason, Blandarabrandarar eftir Eirík Örn Norðdahl og Gamall þrjótur, nýjir tímar eftir Örvar Þóreyjarson Smárason. Allar þessar níu bækur fást fyrir litlar 6.750 krónur. Frekari upplýsingar er að fá hjá Þór Steinarssyni, framkvæmdastjóra Nýhils (692-0979) eða Örvari Þóreyjarsyni Smárasyni, verslunarstjóra Nýhils (869-3099)", segir í tilkynningu.

Upplýsingar um skáldin:

Kristín Eiríksdóttir (1981-)


Kristín Eiríksdóttir er ljóðskáld og myndlistarmaður. Eftir hana liggur ljóðabókin Kjötbærinn, sem hún myndskreytti, og fjöldinn allur af myndlistarsýningum. Kristín hlaut fyrstu verðlaun í ljóðasamkeppni Eddu og Fréttablaðsins 2004.


Ófeigur Sigurðsson (1975-)



Ófeigur Sigurðsson er ljóðskáld, heimspekinemi og tónlistarmaður. Eftir hann liggja ljóðabækurnar Skál fyrir skammdeginu og Handlöngun, og skáldsagan Áferð.


Valur Brynjar Antonsson (1976-)



Valur Brynjar Antonsson er ljóðskáld. Hann lauk BA-prófi í heimspeki frá HÍ árið 2004. Eftir hann liggur ljóðabókin Ofurmennisþrá.


Steinar Bragi Guðmundsson (1975- )



Steinar Bragi Guðmundsson skrifaði ljóðabækurnar Ljúgðu Gosi, ljúgðu, Útgönguleiðir, Svarthol og Augnkúluvökvi og skáldsögurnar Áhyggjudúkkur; Sólskinsfólkið; og Turninn.


Þórdís Björnsdóttir (1978-)


Þórdís Björnsdóttir er ljóðskáld. Eftir hana liggur ljóðabókin Ást og appelsínu, sem meðal annars var sett á svið á Akureyri. Von er á samstarfsverkefni hennar og bandaríska ljóðskáldsins Jesse Ball, Vera & Linus, síðar á árinu.


Ljósmynd og skuggamynd e. Hauk Ingvarsson

Þau koma úr sjónum og taka sér stöðu á gulhvítri klöpp. Hún hristir höfuðið og dropar slettast á hlæjandi andlit hans. Hann sleikir úr munnvikinu og segir að droparnir séu saltir eins og tár.

Svo leggjast þau á magann og sóla sig.

„Við ættum að eiga mynd af okkur eins og við erum einmitt núna," segir hún og rís upp á olnbogana, kallar á strák í fjörunni og biður hann að taka mynd. Þegar þau eru staðinn upp mótar fyrir líkömum þeirra á klöppinni. „Sjáðu," segir hún og bendir aftur fyrir sig „fjórir skuggar." Þau hlæja. Strákurinn skyggnist í kringum sig áður en hann smellir af. Út úr vélinni kemur hvítt spjald eins og tunga. Þau fylgjast með sjálfum sér koma í ljós á spjaldinu. Svo dorma þau, fljúgast á, kyssast djúpt, drepa tímann og busla í sjónum. Þegar þau ætla að snúa heim sjá þau að andlit þeirra eru gufuð upp.

Eftir standa tveir sviplausir skuggar.

Haukur Ingvarsson

18.4.06

Tvö ljóð úr Ráð við hversdagslegum uppákomum e. Óskar Árna Óskarsson

Hollráð í tengslum við inniveru

Innivera hefur á síðustu árum verið stórlega vanmetin. Gott ráð til að venja sig á inniveru er að semja við kaupmanninn um heimsendingarþjónustu. Þá er maður fullkomlega frjáls og áhyggjulaus að reika milli herbergja, njóta bóklesturs, teygjuæfinga og alls þess sem maður hefur yndi af. Veðrið fyrir utan gluggann er síbreytilegt og fátt veitir meiri innri ró en að fylgjast með skýjafarinu frá degi til dags. Bjóðist ykkur heimilishjálp er engin sérstök þörf á henni.


Tilmæli til áhugamanna um varðveislu njólans

Eins og borgarbúar hafa ef til vil tekið eftir hefur njólinn átt undir högg að sækja í görðum og óræktarspildum innan borgarmarkanna síðustu misserin. Á vorum allsnægtartímum fær ekkert undir sólinni að vera í friði sem er einungis þar fyrir sjálft sig. Villilöndin eru smátt og smátt að hverfa, njólaskógarnir að þynnast, klappir og holt komin undir malbik og gler. Varla að finnist lengur staðir til að ráfa um óáreittur og tylla sér á stein þar sem smáblóm og fjölskrúðugt illgresi fær að vaxa án afskipta skipulagsstjóra, staðir þar sem hægt er hverfa á vit himinblámans í skjóli njólablaða og bylgjandi stráa. Svo algerlega hefur verið þrengt að einskismannsblettum borgarinnar að börnin eru hrakin inn í hálfrökkvaða leiktækjasali í leit að afdrepi undan leiðindum hinna fullorðnu. Drögum úr notkun geðlyfja! Stöndum vörð um njólann!


Óskar Árni Óskarsson

Bókin kostar 1290 kr. og er til sölu í helstu bókabúðum í Reykjavík, auk þess sem hægt er að panta hana hjá Smekkleysu í síma 551 3730 og 551 3780, og hjá höfundinum í síma 552 2631.

17.4.06

Hjárænulegt kvein

„Allt kveinið um að það vanti „vettvang fyrir ljóðið“ hljómar hjárænulega á gullöld bloggsins. Það er ekkert mál að opna netsíður með ljóðum og ljóðaumræðu.“

Ég hnaut um þessa klausu í annars ágætri Fréttablaðsgrein Kristjáns Bjarka Jónassonar um stöðu ljóðsins, „Skáldin berja frá sér“ (Um hana má lesa nánar
hér). Auðvitað er þetta ekkert mál, blogger og fleiri síður eru nær aulaheldar og kosta ekki neitt. En þarna kemur fram sú oftrú á tækninni sem algeng er þegar netið ber á góma. En fæstir eru enn búnir að átta sig almennilega á hvernig á að nota netið, netráp margra er enn sem komið er dálítið fast í gamla línulega hugsunarhættinum sem við ólumst upp við í gegnum dagblöð og tímarit, líklega tekur að minnsta kosti kynslóð í viðbót til þess að netið geti farið að verða sá magnaði fjölmiðill sem það hefur vissulega burði til að verða. Þannig eru langflestar bloggsíður aðeins lesnar af fámennri kreðsu, oft fólk nátengt höfundi. Vefrit eru flest rekin af vanefnum og borgun fyrir skrif þar er fáheyrt fyrirbæri.

Tæknin hefur fyrst og fremst skapað nýjan vettvang – en auðvitað hefur alltaf verið hægt að skapa viðlíka vettvang. En allt gerist þetta neðanjarðar. Einu sinni gengu ljóðabækur í ljósriti, höfundar hafa alltaf getað selt sjálfútgefnar bækur sínar á reykmettuðum börum og þar hefur alltaf verið hægt að kría út eitt og eitt upplestrarkvöld.

En gömlu miðlarnir og stóru forlögin eru ennþá með lyklavöldin að meginstraumnum þótt stöku sinnum takist götustrákum og –stúlkum að lauma sér þangað inn óséð. Og þrátt fyrir átta ljóð á tveggja ára fresti í Fréttablaðinu og einstaka tilfallandi ljóð í gúrkutíð annars staðar þá er ljóst að þessir dyraverðir eru langt frá því tilbúnir að bjóða ljóðinu í betri stofuna, það kemst í mesta lagi einstöku sinnum með annan fótinn inní forstofu. Langflestar netsíður, blogg og vefrit eru hins vegar enn neðanjarðar í kompaníi við ljóðið og fleiri góða hluti. Vissulega eru einhver merki um að fjölmiðlar séu aðeins að rumska en það er langt í að þeir vakni almennilega.
Hér skal tekið fram að neðanjarðarlistastarfsemi er ekki bara æskileg, hún er hverri listgrein lífsnauðsynleg. Oft gerast svo merkilegustu hlutirnir á mörkunum, þegar fólk veit ekki alveg lengur hvort það er bara að tala til gömlu klíkunnar eða til allrar þjóðarinnar eða jafnvel heimsins. En gallinn er að ljóðið hefur tilhneigingu til þess að vera nær eingöngu neðanjarðar. Það að hafa engan meginstraum er engu minna hættulegt en að hafa ekkert líf neðanjarðar. Hinn íslenski ljóðaheimur er fullur af rótum án blóma. Oft er leið ljóðskálda til að komast upp fyrir yfirborðið sú að skrifa skáldsögur og kveðja þau þá oft ljóðið í leiðinni. Önnur ljóðskáld koma helst upp á yfirborðið þegar þau eru dauð og orðin boðleg í fermingarveislur.

Ásgeir H Ingólfsson

Hvað verður af sálinni í mönnum þegar þeir eru sjóveikir?

Þó myndin af mér sé mæðuleg
þá er hún töff og jafnvel dáldið sönn.
Þarna er jafnvel komið fram ákveðið lykilatriði:
hömlulaus sjálfsvorkunn asnans.

Ef Sókrates væri uppi á okkar tímum,
væri hann þá ekki bara iðjuleysingi og ónytjungur?
Svar: Sjálfur skrifaði ég ekkert.
Ég gekk um götur og talaði.
Það er sú iðja sem gerði mig manna ódauðlegastan.
Aðferð mín er ekki það eina sem ég færði heimspekinni.
Ég færði heimspekina úr skýjunum niður á jörðina.
Þeir sem gáfu sér ekki tíma námu það ekki þá (og nema það ekki nú).

Sömu þröskuldar standa á milli mín og fjármuna.

Hann hefur sýnt okkur fram á mátt orðsins
og gagnrýnnar hugsunar.
Það er upp úr samfélagi sem snilldin sprettur;
voldugustu trén vaxa ekki á berangri
heldur þrífast þau best í hæfilega þéttum skógi.

Ráðum hann í fulla vinnu.
Heilabúið í honum er tugmilljarða virði.

Til manna á borð við okkur á ekki að gera neinar kröfur
sem gætu takmarkað hugsun okkar.
Okkur á að veita algjört frelsi,
því oft starfar heili okkar best
þegar við virðumst ekki vera að gera neitt.

Takk mæður.
Þetta mikilvæga framtak
hefur veitt körlum
hugrekki til að hefja sig
yfir löngu úreltar staðalímyndir.

Móðir Sókratesar var ljósmóðir;
þaðan hefur hann líkinguna.

Anna Björk Einarsdóttir

Fjögur ljóð úr Fjórar línur og titill e. Braga Ólafsson

Í eldhúsinu á Calle Oidores

Svört maurahrúgan í horninu við sorpfötuna
minnti mig alltaf á kvensköp.
Ég vissi aldrei
hvað mér átti að finnast um þetta fyrirbæri.


Endurreisn Helvítis

eftir Leo Tolstoj.
Verð: 25 aurar.
Útgefin á Akureyri nítján hundruð og fjögur.
Kostnaðarmaður og prentari Oddur Björnsson.


Þrettánda hæðin

Þegar ég fékk að vita að þeir ættu ekki herbergi
nema á tólftu og fjórtándu hæð
spurði ég hvort þá þrettándu vantaði.
Nei, hótelið var ekki hærra en þetta.


Stefnumót í Frankfurt

Arabinn á götuhorninu
er augljóslega að bíða eftir einhverjum.
Skyldi þessi einhver vera Evrópumaður?
Nei, hann reynist vera Arabi.


Bragi Ólafsson

Bókin kostar 1290 kr. og er til sölu í helstu bókabúðum í Reykjavík, auk þess sem hægt er að panta hana hjá Smekkleysu í síma 551 3730 og 551 3780, og hjá höfundinum í símum 552 0126 og 865 7961.

16.4.06

Um Teardrops of Wisdom e. Silvia Night

Teardrops of Wisdom eftir Silvia Night er ekki ljóðabók sem kemur á óvart. Hún er að öllu leyti eins og við mátti búast af Silvíu Nótt – ljóðin eru stutt, þau hverfast í kringum ljóðmælanda og þann gríðarlega dýrðarljóma sem stúlkan hefur búið til í kringum sig. Ljóðin eru reyndar svo stutt að íslensk þýðing hundrað blaðsíðna bókar er birt á einni einustu opnu aftast í bókinni. Það er eitt ljóð á hverri opnu, og ljóðin eru skreytt með myndum af súperstjörnunni í erli dagsins, sem í tilfelli Silvíu á sér stað í ljósmyndastúdíóum í stílíseriðum stellingum. Framsetning ljóðanna er í konkret-stíl, pældum uppsetningum – stórum stöfum, lituðum, mismunandi leturgerðum og leturlitum – sem væntanlega eru hugarfóstur auglýsingastofunnar Vatíkanið, sem er skrifuð fyrir „listrænni stjórnun og hönnun“.

God has a garden
where he grows his
most beautiful flowers
deep in my soul

(Eden)

Ljóðmál Silvíu er einhvers konar skopstæling á því sem hefur verið nefnt „ég-ljóðið“ – það er yfirdramatískt, vísar til gríðarstórra óræðra hugtaka (guð, ást) til uppljómunar viðfangsefnisins frekar en til að fjalla um hugtökin. Að einhverju leyti vísar þessi ljóðagerð líka til textagerð glysrokksins á níunda áratugnum, hljómsveita á borð við Mötley Crue.

Life is a stage
the band is
your family
the lights of
your soul
and the fans
they are
the world.
Classy, cool
I’m a dangerous tool
if not used gently
you’ll be
getting detention
at my love school.

(Arena – þetta ljóð er reyndar á tveimur opnum, sem eru ekki samliggjandi, en það er þýtt aftast sem eitt ljóð og því set ég það hér saman í ensku útgáfunni).

Að einhverju leyti er eðlilegt að persóna sem hugsar ekki um neitt nema sjálfa sig skuli finna hjá sér tilhneigingu til að yrkja. Tilhneiging íslenskra ljóðskálda í kringum tvítugt (ef eitthvað er að marka ljóðavefi á borð við ljóðasvæðið á huga.is og ljod.is, og sambærilegt erlendis) er einmitt að nota ljóðlistina til sjálfsupphafningar. Þar er upphafningin kannski ekki alveg jafn umbúðalaus og hjá Silvíu, en hún lýsir sér í sams konar stækkun á mikilvægi sálarlífsins. Ljóðmælandi ég-ljóðsins er kannski ekki jafn ánægður með sjálfan sig og Silvía, en hann er alveg jafn upptekinn af sjálfum sér. Að því leyti er speglun Silvíu á ég-ljóðinu alger: ljóð hennar eru alveg eins en þau snúa öfugt, hægri er vinstri, upp er niður o.s.frv.

Silvía málar veröldina í sínum eigin litum, útskýrir heiminn eins og hún sér hann, með sjálfa sig í miðjunni dáða og elskaða svo hrokinn veldur manni gubbupestum og hlátursköstum til skiptis. Þetta er að einhverju leyti lífspeki, og ekki endilega vitlaust að stilla upp kverum á borð við Bókina með veginn og Spámanninn til samanburðar. Veröld Silvíu er ekki endilega einföld, ekki auðútskýranleg. Silvía er Lao Tze íslenskra unglingsstúlkna, þó henni gangi kannski ekki jafn gott til og Lao.

Silvía er samt auðvitað stærri en þessi bók – og ég veit ekki hvort það er hægt að skoða bókina sem afmarkað fyrirbæri án þess að taka inn þá veröld sem Silvía hefur búið til í kringum sig, með lífvörðum, stílistum, hárgreiðslumönnum, dönsurum, að ógleymdum sjónvarpsþáttunum og Júróvisjón-ævintýrinu. Það sem Silvía tekur sér fyrir hendur er undantekningalaust stórt og glæst. Teardrops of Wisdom er ekki bara stórkostlega útsett og auglýsingastofuhönnuð, hún er prentuð á þykkan glanspappír, búningarnir eru töfrandi að venju og framleiðslan er að sjálfsögðu afskaplega pró. Og stærðin hrífur, hið yfirdrifna er nægilega yfirdrifið til að maður dáist að því hreint og klárt sem íþrótt, afrekið sem tilvist Silvíu Nætur er fær mann til að taka andköf. Því metnaðurinn er þrátt fyrir allt talsverður, það er ekki kastað til höndunum við framleiðslu þessa glitrandi yfirborðs sem er svo þykkt að þó maður viti að ekkert hvílir undir (enda er það stanslaust gefið í skyn) þá er ekki sjálfgefið að fólk sjái í gegn. Silvía er nefnilega ekki eins og Elsa Lund, líkt og sumir hafa haldið fram, hún er miklu heldur eins og Andy Kaufman. Hún er bæði fyrirsjáanleg og óútreiknanleg, og það er síður en svo víst að það eina sem sköpurum hennar gangi til sé að vera fyndin, þó auðvitað sé verknaðurinn á köflum yfirdrifið kjánalegur og jafnvel tilgangslaus, í versta falli níhilísk (og á þar aftur kannski snertiflöt við Kaufman).

Það vakti athygli mína að útgefandi bókarinnar, JPV, víkur ekki einu orði að henni á heimasíðu sinni, þó þar sé unnið öflugt kynningarstarf á öðrum bókum forlagsins. Það best ég veit er bókin heldur ekki seld í neinum bókabúðum, en eingöngu í verslunum Hagkaup. Sem aftur dregur líka athyglina að eina blettinum sem fellur á glamúr Silvíu. Með bókinni fylgir nefnilega plakat með forsíðumyndinni, en töfrandi og fögru yfirborðinu er stórkostlega spillt með ótrúlega sjoppulegu Hagkaups-lógói í horninu.

Eiríkur Örn Norðdahl

15.4.06

SMEKKLEYSA sm.ehf. kynnir nýjar bækur:

FJÓRAR LÍNUR OG TITILL
eftir Braga Ólafsson

og

RÁÐ VIÐ HVERSDAGSLEGUM UPPÁKOMUM
eftir Óskar Árna Óskarsson


sem báðar eru gefnar út í tilefni af tuttugu ára útgáfuafmæli höfundanna, og koma út á opnunardegi hátíðarinnar ORÐIÐ TÓNLIST sem Smekkleysa stendur fyrir í samstarfi við Listahátíð í Reykjavík.

FJÓRAR LÍNUR OG TITILL eftir Braga Ólafsson er safn 52 texta sem höfundur hefur sett saman á undanförnum árum, og eins og titill bókarinnar gefur til kynna eru textarnir samsettir af fjórum línum og titli. Bragi gaf út sína fyrstu bók, ljóðabókina Dragsúgur, árið 1986 en hefur á undanförnum árum aðallega einbeitt sér að skáldsagnaritun. Síðustu útgefin verk hans eru skáldsagan Samkvæmisleikir sem kom út 2004, prósaljóðið Innkaupalisti fyrir Kaupmannahöfn, sem kom út í 50 eintökum í tengslum við sýningu Smekkleysu Humar eða frægð í Kaupmannahöfn í apríl 2004, og leikritið Belgíska Kongó sem Leikfélag Reykjavíkur hefur sýnt fyrir fullu húsi tvö leikár í röð.

RÁÐ VIÐ HVERSDAGSLEGUM UPPÁKOMUM eftir Óskar Árna Óskarsson er safn húsráða, leiðbeininga og heilræða sem höfundur hefur skrifað fyrir lesendur sína, og munu nýtast við ólíkar aðstæður og tækifæri. Óskar Árni gaf út sína fyrstu bók, ljóðabókina Handklæði í gluggakistunni, árið 1986 og hefur á tuttugu árum gefið út fjölmörg ljóða- og prósasöfn, auk þess að vera mikilsvirkur þýðandi. Síðustu bækur hans eru prósasöfnin Lakkrísgerðin og Truflanir í Vetrarbrautinni sem komu út árin 2001 og 2004, og er von á nýrri ljóðabók eftir hann næsta haust.

Bækurnar eru báðar um 30 bls. að lengd. Þær eru gefnar út í 299 eintökum, og eru 99 eintök af hvorri þeirra tölusett og árituð af höfundi.

Verð hvorrar bókar um sig er 1290 kr. og eru þær til sölu í helstu bókabúðum í Reykjavík, auk þess sem hægt er að panta þær hjá Smekkleysu í síma 551 3730 og 551 3780, og hjá höfundum: Braga í símum 552 0126 og 865 7961, og Óskari í síma 552 2631.

14.4.06

Ljóð úr Roða e. Ófeig Sigurðsson

II

Enn erum við daufir
nemar upplýstrar villu
troðandi marvaða
innan hunsaðra marka
dýpkandi spor í eðjuna
í þróun & gáttin
út í heiminn
auga líkamans
meðan allt annað sefur
& bíður.



Allt svo auðvelt
elskulega alhæfing
bjartsýnin lifir
& lifir af
allar sínar flækjur
ríkulegar af
skæru hlýju ljósi.

Svo undurblíð & fersk
hverja andrá
& yndislega aldrei yfirstigin
í ójöfnum leik ofbeldis
frjóum öllum eindum
frá hinsta kjarna
til endimarka alheimsins.

Sundurtætt svo ógreinileg
einum nema
sú sífellda endurtekning
svo spánný alltaf
þokast með slokknandi stjörnum
í átt að uppruna sínum.

Fjarlægðin skiptir engu
þrátt fyrir raun & reynd
aðeins skyndaufir heiglar svartsýnast
í þessari björtu blindu
grotna niður skjálfandi
þola sjálfa sig illa
& heiminn allan.

Ófeigur Sigurðsson

Ljóðið hér að ofan er fengið úr glænýrri ljóðabók Ófeigs, Roði. Bókin er úr seríu Nýhils, Norrænar bókmenntir, og fæst í öllum helstu bókabúðum, m.a. í Ljóðabókaverzlun Nýhils í Kjörgarði. Þá má kaupa bókina, eða áskrift að seríunni, með því að senda póst á nyhil@nyhil.org. Frekar má fræðast um bókina á Nýhil-vefnum

12.4.06

Vessapóesía

Sólveig Einarsdóttir: Draumur II, strauborð úr tæplega þúsund sykurpúðum (2004). „Sólveig leggur mikið upp úr því að myndlistin hafi jákvæð áhrif á nánasta umhverfi sitt og hefur unnið markvisst með hversdagsleikann í fyrri verkum. Verkið vísar frekar til hversdagsleika heimilisins í samræðu við listina, en feminískrar ádeilu á kvenmannshlutverkið sem strauborðið hugsanlega gefur til kynna.“ KDJ Mynd og texti fengin að láni úr sýningarskrá samsýningar 13 ungra myndlistarmanna, Grasrót #5, í Nýlistasafninu og húsi Orkuveitu Reykjavíkur árið 2004.

Um og eftir 1970, eða einhvern tímann, segi ég enda enginn sagnfræðingur og alls ekki viss, reis það sem síðar var skilgreint sem þriðja bylgja femínismans. Eins og aðrar menningarbylgjur skall þessi ekki á Ísland fyrr en 10 árum eftir að hennar varð vart annars staðar og splundraði þá Rauðsokkuhreyfingunni og upp úr brakinu reis Kvennalistinn. Rauðsokkurnar höfðu margar hverjar verið félagar í Alþýðubandalaginu eða ungliðahreyfingunni Fylkingunni og höfðu verið framarlega í baráttunni gegn heimsvaldastefnu Bandaríkjanna og hernámsliðinu á Miðnesheiði. Konurnar sem stofnuðu Kvennalistann vildu stefnubreytingu kvenréttindabaráttunnar frá alþjóðapólitík að praktískari málum og kusu að einbeita sér í byrjun að bæjarstjórn og buðu fram lista bæði í Reykjavík og á Akureyri. Á stormasömum stofnfundum Kvennalistans var tekist á um þessi mál og þegar stefnan var loks tekinn gekk Helga Kress út og hefur ekki sést síðan.


Í stað þess að krefjast byltingar kynjahlutverkanna var ákveðið að einbeita sér að praktískari hagsmunamálum kvenna eins og dagvistuna barna, jafnrétti til náms, sömu laun fyrir sömu vinnu o.s.frv. Þessar konur vildu ekki afneita sögu mæðra sinna og neituðu að skammast sín fyrir löngu liðnar kynsystur sínar og hlutverk þeirra gegnum tíðina. Þess í stað þurfti að breyta viðhorfunum til þessara hlutverka og sýna fram á hve mikilvæg þau væru og hefðu verið samfélaginu. Í þessu fólst nokkur mæðrahyggja. Femínistar höfðu fram að því litið á móðurhlutverkið sem uppspuna, tilbúning gerðan til að viðhalda ójafnrétti kynjanna sem þyrfti að leiðrétta en þriðju bylgju femínistar töldu vænlegra til árangurs að breyta viðteknum viðhorfum til hlutverkana en að breyta hlutverkunum algjörlega: Konur eru kúl – Girls Rule. Það er allt í lagi að klæðast bleiku.


Í bókmenntum sjást þessi skil vel í muninum á kvenlýsingum í bókum módernistanna annars vegar og yngri skálda, póstmódernista, hins vegar, sem gáfu út sínar fyrstu bækur á 9. áratugnum. Einn þekktasti módernistinn, Svava Jakobsdóttir, dregur upp frekar neikvæða mynd af hugarheimi kvenna sem samkvæmt henni einkennist af heimóttarskap, snobbi, andleysi og leiðindum. Í póstmódernískum skáldskap er enn sem fyrr fjallað um mæður og húsmæður og hversdagsleg samskipti kvenna við börnin sín og aðrar konur en nú er þeim aftur á móti lýst af alúð og hlýju og yfir þeim liggur dulúð – dulmagn konunnar. Í ljóðum póstmódernista er höfuð konunnar léttara en höfuð karslins og engin ástæða til að láta það sliga sig heldur lagt til að farin sé hópgandreið upp á Klambratún að stíga villtan nornadans fram á nótt. Upp úr þessum pælingum spruttu svo fleiri kvenljóðskáld sem lýstu sínum fyrrum hugarfylgsnum af offorsi. Undir ládeyðunni sem Svava fjallaði um hafði allan tíman kraumað tilfinningahiti og ástríður. Konan hafði bælt með sér hatur og ást og síðast en ekki síst kynlífsóra sem hún lét nú alla flakka óheft svo karlpungar, sem ekki gátu ímyndað sér konur sem kynverur, fóru hjá sér, roðnuðu og litu undan í feimni. Kvenkyns dónaskáld skrifuðu bálka sem bókmenntafræðingar kepptust við að kalla karnivalíska líkamslistagrótesku og fjölluðu um buddur og pjásur sem þrá svo að fylla sig að vessarnir flæða út fyrir barmana og niður lærin og mynda gulleita slímpolla á eldhúsgólfinu þar sem þær standa og hræra í hafragrautnum og bíða eftir því að suðan komi upp og svo helteknar eru þær af frygð og sjálfs(umsérnógri)fróun að þær taka ekki einu sinni eftir því þegar karlinn kemur heim úr vinnunni með úrbeinaðar kjúklingabringur undir hendinni og gengur að þeim og teygir sig til að kyssa þær á hálsinn en gætir sín ekki og rennur í sleipum vessunum á eldhúsgólfinu og dettur á hausinn, hálsbrotnar og deyr – Auminginn litli.


Þetta var fyrir mörgum árum en ungar konur eru enn að semja ljóð um vessa, pjásur buddur, blóð, píkusafa, seríos og vanillubúðing og hvað þær þrá að ríða nú alveg djöfullega á sig gat og hvað allt þetta fáránlega líf sé nú mikil píka. En fyrir langa löngu þegar konur hættu að brenna brjóstahaldara og neituðu að hafna móðurhlutverkinu og fóru að raka sig undir höndunum og nota varalit á ný, þá var það gert sem andsvar við yfirliggjandi bylgju femínismans, a la Betty Friedan og Simone de Beauvoir, sem síðar var gefin raðtalan 2. Í dag, aftur á móti, þegar píkur hanga uppglenntar á öllum veggjum svo vart verður komist hjá því að vökna af vessunum sem drjúpa af þeim og annar hver maður er organdi um gredduna í sér á götuhornum og Valgerður Sverris, og hvað hún heitir þarna menntamálaráðherra, segja sögur af píkunni á sér á sviði Þjóðleikhússins og kvenfélag Framsóknar í Kópavogi býður félagskonum sínum með uppsett hár að fara að sjá og þær hlæja sig úr kjálkaliðunum og ganga svo út í sólina í sátt við guð og píkuna á sér, þá hvarflar að manni að spyrja hvert pointið sé með fleiri vessaljóðum þar sem ormar bora gat á maga og koma út um sköp og blóð blandast kókómjólk sem þú hellir yfir bakið á mér og sleikir svo af með tungunni þinni o.s.frv. Popp tíví segir þetta bara svo miklu betur:


Barely move, we've arrived
Lookin' sexy, lookin' fly
Baddest chick, chick inside (uh)
DJ, jam tonight (uh)
Spotted me (uh) a tender thang (uh)
There you are, (uh) come on baby (uh)
Don't you wanna (uh) dance with me (uh)
Can you handle, (uh) handle me

...

I don't think you ready for this jelly
I don't think you ready for this jelly
I don't think you ready for this
'Cos my body too bootylicious for ya babe


Magnús Þór Snæbjörnsson

11.4.06

söngur trjánna e. Henrik Garcia

vaknið svæflar!

nú grær hinni einu gjöf
um gærdags virki

eldvængir júnímánaðar
hefja sig yfir ægræn höf



komið allir kyndilberar!
korthafar nýs tímabils!

lífsluktir! lampar!
laufmyllur! ljósbjöllur!

ljómið!

hvað er annars
ævin nema blik?

hvað var veturinn
nema strit?



hér rís dóttir
morguns og daggar

alveg fífill vex hún
miðnætursól úr malbikinu

og flengir húmbúkkin:
skamm, skammdegi!


Henrik Garcia

Paul Muldoon – The More a Man Has the More a Man Wants

Paul Muldoon er skáld og fræðimaður, fæddur árið 1951 í Armagh-sýslu, Norður-Írlandi og menntaður í Queen’s University of Belfast. Hann hefur gefið út margar ljóðabækur, fengið fjölda verðlauna fyrir skáldskap sinn, þar á meðal, Pulitzer-verðlaunin árið 2003, T.S. Eliot-verðlaunin, Griffin Poetry-verðlaunin, og The Irish Times Poetry-verðlaunin. Hann gegndi stöðu prófessors í ljóðlist við Oxford-háskóla frá árunum 1999 til 2004, og er nú prófessor við Princeton-háskóla í Bandaríkjunum. Hann er almennt viðurkenndur sem fremsta núlifandi ljóðskáld Íra ásamt kunningja sínum, nóbelsverðlaunahafanum Seamus Heaney. Sé leitað að honum í Gegni, þá kemur í ljós að til er ein bók honum tengd á Íslandi. Það er safnbók frá 1986 sem heitir The Faber Book of Contemporary Irish Poetry, ritstýrt af Paul Muldoon. Það er allt og sumt.

Til kynningar á verkum þessa fróma manns, þá fylgir hér á eftir umfjöllun um ljóð eftir hann sem nefnist The More a Man Has the More a Man Wants. Það birtist í lokin á bókinni Quoof, sem kom út árið 1983 og er hans fjórða bók. Ljóðið er all langt, en það hefur verið venja hjá Muldoon að hafa eitt langt ljóð í lok bóka sinna. Þó hefur löngu ljóðunum fjölgað í seinni tíð.

Árin fyrir, og í kringum útgáfutíma bókarinnar var mikið um ofbeldi á Norður-Írlandi og aðskilnaðarbarátta I.R.A. var í algleymingi. ‘Blóðugi sunnudagurinn’ var árið 1972, en eftir þau fjöldamorð á írskum borgurum má segja að I.R.A. hafi sleppt fram af sér beislinu í ofbeldisverkum, auk þess sem I.R.A. liðar fóru oft í hungurverkföll eftir að þeir voru handsamaðir. Það borgar sig að geta þessa í umfjöllun um verk Muldoon, enda hefur hann alltaf valið að fjalla með beinum hætti um málefni á borð við þessi, ólíkt Heaney sem hefur jafnan kosið að draga sig frá þessum atburðum til að íhuga þá og fjalla þannig um þá í sínum ljóðmælum. The More a Man Has… er ljóð sem er stútfullt af ofbeldi og engum þarf að dyljast reiði Muldoon yfir blóbaðinu og voðaverkunum sem geysa í kringum hann. Hins vegar veit hann að það myndi gagnast lítið að gefa út skáldskap fullan af dídaktík og siðapredikunum, auk þess sem slíkt myndi eyðileggja fagurfræðilegt gildi ljóðanna. Hann kýs því að útrýma tilfinningaseminni úr skáldskapnum og þannig nær hann að framkalla mun sterkari ljóðræn áhrif en ella.

Í upphafi ljóðsins hittir lesandinn, eða virðist hitta því ljóðið er vísvitandi órætt, aðalpersónuna sem nefnist Gallogly.

At four in the morning he wakes
to the yawn of brakes,
the snore of a diesel engine.
Gone. All she left
Is a froth of bra and panties.
The scum of the Seine
and the Farset.
Gallogly squats in his own pelt.
A sodium street light
has brought a new dimension
to their black taxi.
By the time they force an entry
He’ll have skedaddled
Among hen runs and pigeon lofts.

Gallogly er á flótta. Að öllum líkindum er hann I.R.A. hryðjuverkamaður með yfirvöld á hælunum, þó í þessu ljóði sé ekkert vitað fyrir víst. En það er í lagi þó hann sé eltur, hann getur nefnilega haft hamskipti og brugðið sér í allra kvikinda líki.

The charter flight from Florida
touched down at Aldergrove
minutes earlier,
at 3.54 a.m.
Its excess baggage takes the form
of Mangas Jones, esquire,
who is, as it turns out, Apache.
He carries only hand luggage.
‘Anything to declare?’
He opens the powder-blue attaché-
case. ‘A pebble of quartz.’
‘You’re an Apache?’Mescalero.’
He follows the corridor’s
arroyo till the signs reads Hertz.

Strax í öðru erindi er orðið nokkuð erfitt að fylgja þræðinum, enda á sjálfsagt ekki að vera mikill þráður. Er Gallogly kominn til Flórída? Lesandinn getur ekki vitað neitt með vissu í þessu óskýra ljóðalandslagi þar sem staðir og persónuleikar renna saman og blandast. Það sem máli skiptir, er að Ameríka er nefnd til sögunnar. Sem persóna virðist Gallogly eiga einhverjar rætur að rekja til hrekkjalómahefðar Norður-Amerískra indíánagoðsagna. Auk þess er hér nefndur Apache- indíáni, sem leiðir huga manns annars vegar að villta vestrinu, sem leiðir huga manns til ofbeldis, og hins vegar til ofskynjunarlyfja á borð við Peyote, sem er unnið úr sandkaktusum og notað er m.a. í LSD. Brengluð skynjun er áberandi í fleiri ljóðum eftir Muldoon. Í þriðja lagi mætti kannski segja að hugur manns sé leiddur að bandarískri ljóðlist, annars vegar að Beat-skáldum, og svo er hér líka tilvísun í ljóð eftir Robert Frost. Setningin ‘A pebble of quartz’ er úr ljóði eftir Frost sem nefnist For once, then, something. Í því verður ljóðmælanda litið ofan í djúpan brunn, og þar sér hann glampa á eitthvað glóandi ofan í vatninu. Það gæti verið verðmætur steinn, kannski úr kvarsmálmi, en gæti líka verið eitthvað allt annað.

All a bit much after the night shift
to meet a milkman
who’s double-parked his van
closing your front door after him.
He’s sporting your
Donegal tweed suit and your
Sunday shoes and politely raises your
hat as he goes by.
You stand there with your mouth open
as he climbs into the still-warm
driving seat of your Cortina
and screeches off towards the motorway,
leaving you uncertain
of your still-warm wife’s damp tuft.

Eins og áður sagði virðist Gallogly vera hamskiptingur. Hann virðist í ljóðinu bregða sér í allra kvikinda líki, svo sem hænu, rjúpu, hunds, bjarnar og kanínu, og auk þess brugðið sér í ham ólíkra manna, svo sem mjólkurpóstsins í Belfast (ef það er þá Belfast) eða indíánans Mangas Jones. Hann rennur saman við margt ólíkt fólk, og hann gæti verið hver sem er. Hann gæti jafnvel hafa þóst vera þú sjálfur, gengið um hús þitt og notið ásta með konunni þinni, þessi ofbeldismaður og skálkur. Í öllu falli er dýrslegt eðli hans ljóst. Og vitaskuld hafa allir þetta dýrslega eðli, þó misgrunnt sé á því. Gallogly gæti verið ég eða þú.

Gallogly’s thorn-proof tweed jacket
is now several sizes too big.
He has flopped
down in a hay shed
to ram a wad of hay into the toe
of each of his ill-fitting
brouges, when he gets the drift
of ham and eggs.
Now he’s led by his own wet nose
to the hacienda-style
farmhouse, a baggy-kneed animated
bear drawn out of the woods
by an apple pie
left to cool on a windowsill.

Eins og áður sagði er mikið um ofbeldi í ljóðinu, hvort sem það birtist í formi bílsprengja sem Gallogly hefur líklega komið fyrir, eða fólki sem er skotið til bana, að öllum líkindum af Gallogly, eða skírskotunum til napalmsprengja varpað á Víetnam, sprengjuárása fasista á Guernica, frönsku byltingarinnar, fjöldamorðsins á indíánum við Undað Hné, eða ræningja með nælonsokka yfir höfðinu. Hins vegar er ofbeldinu iðullega stillt upp við hlið stórra nafna úr menningarsögu mannkyns á borð við Picasso, Jackson Pollock, Gertrude Stein eða Óvidíus, eins og af orðfárri gremju og biturð yfir þessari heimsku sem er að eiga sér stað. Nafn Óvidíusar gæti rennt stoðum undir þá túlkun að hamskipti séu stöðugt að eiga sér stað hjá Gallogly. Gallogly virðist mikið vera að bardúsa með Kalashnikov-riffla og sprengihlaup, sem styður þá túlkun að hann sé hermdarverkamaður. Ofbeldisverkunum eru oft gerð skil með ‘opinberu’ orðalagi, sem gerir þetta sama orðalag oft frekar kaldhæðnislegt, kannski svipað og þegar Bandaríkjaher réðst inn í Írak og hinn tæknilega frasa ‘collateral damage’ bar oft á góma og uppskar oft kaldranalegt gys. Þarna skín kannski reiði Muldoon yfir atburðunum sterkast í gegnum þoku ljóðmálsins.

The U.D.R. corporal had come off duty
to be with his wife
while the others set about
a follow-up search.
When he tramped out just before twelve
to exercise the grayhound
he was hit by a single high-velocity
shot.
You could, if you like, put your fist
in the exit wound
in his chest.
He slumps
in the spume of his own arterial blood
like an overturned paraffin lamp.

Annað sem virðist bráðna undan þeim áköfu hughrifum sem ofbeldið skapar, ásamt stað, stund, og persónuleika, er tungumálið. Það kemur fyrir að eitt og eitt orð er bókstaflega ruglað, eins og það hafi gefið sig. Til að mynda má sjá orðið “Vietmanese” (og jafnvel “Viet-ma-friggin’-knees”) í stað “Vietnamese” snemma í ljóðinu. Þegar hjaðningavígin eru orðin svona áköf þá verður allsherjar upplausn á tilverunni. Allt gengur af göflunum, og hvernig er annað hægt en að verða svolítið brjálaður sjálfur af því að horfa uppá firringu heimsins? Hvernig geta menn verið vissir um að allar fórnirnar séu þess virði að færa þær, ef þær þýða að vefnaður veraldarinnar raknar svona upp?

Was she Aurora, or the goddes Flora,
Artemidora, or Venus bright,
or Helen fair beyond compare
That Priam stole from the Grecian sight?
Quite modestly she answered me
And she gave her head one fetch up
And she said I am gathering musheroons
To make my mammy ketchup.
The dunt and dunder
Of a culvert-bomb
Wakes him
As it might have woken Leander.
And she said I am gathering musheroons
To make my mammy ketchup O.


Titill ljóðsins er vísun í litla stöku sem kemur fyrir í erindi 44.

The more a man has the more a man wants,
the same I don’t think true.
For I never met a man with one black eye
who ever wanted two.
In the Las Vegas Lounge and Cabaret
the resident group—
pot bellies, Aran knits—
have you eating out of their hands.
Never throw a brick to a drowning man
when you’re near to a grocer’s store.
Just throw him a cake of Sunlight soap,
let him wash himself ashore.
You will act the gallot, and the gallivant,
and call for another encore.

Kaldhæðnin er auðvitað sú að fólk virðist ekki fá nóg. Eitt glóðarauga dugar ekki, þau verða að vera fleiri og fleiri og blóðþorstanum virðist aldrei vera fullnægt. Línurnar fjórar um sápuna ættu að hafa augljósa merkingu: hér er ekki vanþörf á því að menn drukknandi í ofbeldi geri iðrun og yfirbót og þvoi af sér syndir sínar. Hér er mikil þörf á syndaaflausn. Þessar línur eru meira að segja endurteknar í erindi 46 til undirstrikunar. Ljóðið endar svo á sprengingu í erindi 49, eftir það sem virðist vera rán á bensínstöð:

It was this self-same pump attendant
Who dragged the head and torso
Clear
And mouthed an Act of Contrition
In the frazzled ear
And overheard
Those already-famous last words
Moose… Indian.
‘Next of all wuz the han’. ‘Be Japers’
‘The sodgers cordonned-off the area
wi’ what-ye-may-call-it tape.’
‘Lunimous.’ ‘They foun’ this hairy
han’ wi’ a drowneded man’s grip
on a lunimous stone no bigger than a…’

‘Huh.’

Og þar með snýst þetta langa og torræða ljóð aftur að byrjun sinni og gefur kannski í skyn að verið sé að lýsa vítahring. Aftur erum við komin að ljóði Roberts Frost um manninn sem sá eitthvað glóa á botni brunnsins, en í ljóði Muldoon hafa menn þegar fleygt sér á bólakaf í myrkan brunn ofbeldis og morða í von um að finna gullið á botninum. En ætli það hafi í rauninni verið gull? Varla. Það er ekki einu sinni glóandi, það er “lunimous” í staðinn fyrir “luminous”. Og jafnvel þó það væri ekta gull, skiptir það varla máli þegar maður er drukknaður.

Hér hefur verið stiklað á stóru í þessu langa og mikla ljóði og því hafa langt í frá verið gerð tæmandi skil, þó auðvitað sé ekkert slíkt til. Vonandi vaknar hjá þeim sem þetta lesa, örlítill áhugi eða forvitni á að kynna sér betur verk Muldoon, eins af merkustu skáldum samtímans. Í október er von á nýrri bók eftir hann sem nefnist Horse Latitudes, og undirritaður leyfir sér að vona að hún rati í bókabúðir og bókasöfn á Íslandi. Það veitir ekki af, því eins og áður segir er ekkert af ljóðmælum hans á boðstólum hér núna.

Kári Páll Óskarsson
Refresh Page